Podatek od wzbogacenia – czym jest i od jakiej kwoty należy go zapłacić? 

Podatek od wzbogacenia to potoczna nazwa podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Dotyczy wielu umów – od sprzedaży nieruchomości i samochodu po pożyczki czy ustanowienie hipoteki. Sprawdź, kto musi zapłacić PCC, jak obliczyć jego wysokość i kiedy można skorzystać ze zwolnienia.

Kupujesz samochód od osoby prywatnej, bierzesz pożyczkę od znajomego albo zawierasz umowę darowizny? W takich sytuacjach możesz spotkać się z pojęciem podatku od wzbogacenia. To potoczna nazwa podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), który zastępuje VAT w transakcjach między osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej.

Czym jest podatek od wzbogacenia?

Formalnie w polskim prawie nie występuje pojęcie podatku od wzbogacenia, ale jest to najczęściej używane zamiennie określenie dla podatku od czynności cywilnoprawnych. Kwestie dotyczące wysokości podatku, określenia sytuacji, w jakich pojawia się konieczność jego naliczenia oraz wskazanie kto i kiedy powinien pamiętać o płatności, reguluje ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych właśnie. Przyjrzyjmy się jej szczegółom.

Kiedy trzeba zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od wzbogacenia dotyczy określonych czynności, wskazanych w ustawie, a są to:

• umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowa pożyczki – dotyczy zarówno pożyczki pieniężnej, jak i pożyczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowa darowizny,
• umowa dożywocia,
• umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności,
• umowa depozytu nieprawidłowego,
• umowa spółki.

Podatku od czynności cywilnoprawnych nie zapłacisz robiąc np. zakupy w sklepie albo korzystając z kredytu w banku lub pożyczki w firmie pozabankowej. Chodzi np. o kupno rzeczy lub praw majątkowych od osoby fizycznej, albo uzyskania pożyczki od znajomych lub rodziny, którzy na co dzień nie prowadzą profesjonalnie takiej działalności.

Ile wynosi podatek od wzbogacenia?

Wysokość podatku PCC zależy od umowy jaką podpisujesz. Stawki podatku obowiązujące dla poszczególnych czynności prezentują się następująco:

🔵Umowa sprzedaży, zamiany, dożywocia, o dział spadku, zniesienie współwłasności oraz darowizny:

• • 2% jeśli przedmiotem umowy jest nieruchomość, rzeczy ruchome czy prawo użytkowania wieczystego, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego oraz prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym,
  • 1% w przypadku innych praw majątkowych.

🔵Umowa ustanowienia odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego) oraz umowa odpłatnej służebności – 1%.

🔵Umowa pożyczki i depozytu nieprawidłowego – 0,5%.

🔵Ustanowienie hipoteki:

• • 0,1% od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – na zabezpieczenie wierzytelności istniejących,
  • 19 zł w przypadku zabezpieczenia wierzytelności o wysokości nieustalonej.

🔵Umowa spółki – 0,5%

Ponadto, jeśli ten sam kupujący nabywa szósty lub kolejny lokal mieszkalny (lub udział w nim) w tej samej inwestycji – czyli w budynku lub budynkach stojących na jednej nieruchomości gruntowej, opodatkowanych VAT – stawka podatku PCC wynosi 6%. Stawka dotyczy także sytuacji, gdy kupujący ma już co najmniej pięć takich lokali i kupuje kolejny. (Przepis ten ma na celu ograniczenie hurtowych zakupów mieszkań przez inwestorów, tzw. „flipperów”).

Stawka podatku od czynności cywilnoprawnych nie wydaje się zbyt wygórowana. Jej wartość waha się od 0,5% do maksymalnie 6%. Pamiętaj jednak, że wszystko zależy od podstawy opodatkowania. Kupując nieruchomość na rynku wtórnym o wartości rynkowej 400 000 zł zapłacisz podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 8 000 zł, co już stanowi poważny wydatek w skali domowego budżetu.

Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych?

Co do zasady podatek od wzbogacenia płaci osoba, która coś zyskuje w oparciu o podpisaną umowę.

Zgodnie z ustawą dla:

• umowy sprzedaży – podatek płaci ten, kto kupuje,
• umowy zamiany – obowiązek podatkowy ciąży na osobie, która zamienia się,
• umowy darowizny – podatek odprowadza obdarowany,
• działu spadku – podatek musi odprowadzić osoba, która w wyniku umowy otrzymuje rzeczy lub prawa majątkowe ponad swój udział w spadku,
• umowy pożyczki – płaci ten, kto bierze pożyczkę,
• depozytu nieprawidłowego – podatek płaci ten, kto przechowuje depozyt,
• ustanowienia hipoteki – podatek płaci ten, kto ustanawia hipotekę na nieruchomości,
• umowy spółki cywilnej – zobowiązani do płatności podatku są wspólnicy,
• umowy spółki innej niż spółka cywilna – podatek płaci spółka.

Kiedy nie trzeba płacić podatku?

Przepisy wskazują sytuacje, kiedy nie trzeba płacić podatku od czynności cywilnoprawnych. Są to tzw. wyłączenia. Nie musisz płacić podatku ani składać w tej sprawie deklaracji do urzędu skarbowego, jeśli:

• kupujesz rzeczy ruchome o wartości nieprzekraczającej 1 000 zł,
• kupujesz waluty obce,
• pożyczasz pieniądze od osób Ci obcych (spoza rodziny) w kwocie nie przekraczającej 1 000 zł,
• pożyczasz nie więcej niż 36 120 zł od najbliższej rodziny (małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, rodzeństwa, ojczyma, macochy, zięcia, synowej, teściów, pasierbów)

Podatku nie zapłacisz również, jeśli pożyczasz więcej niż 36 120 zł od najbliższej rodziny obejmującej:

• małżonka,
• dzieci,
• wnuków, prawnuków,
• rodziców,
• dziadków,
• rodzeństwa,
• ojczyma, macochy,
• pasierba.

Zwolenie z podatku jest jednak w takiej sytuacji możliwe pod warunkiem złożenia deklaracji do urzędu skarbowego w terminie 14 dnia od zawarcia umowy pożyczki. Ważne też jest odpowiednie udokumentowanie wpływu środków: na konto bankowe, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Jak obliczyć podatek od wzbogacenia?

Wysokość podatku obliczysz od tzw. podstawy opodatkowania, a ta zależy od umowy, którą zawierasz. Dla tych najbardziej popularnych umów kwestia podstawy opodatkowania wygląda następująco:

🏠Przy umowie sprzedaży – liczy się wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Oznacza to w praktyce, że urząd skarbowy może zakwestionować obliczenie podatku od kwoty wpisanej w umowie, jeśli odbiega ona od wartości, którą trzeba za daną rzecz standardowo zapłacić. Takie sytuacje mogą mieć miejsce zwłaszcza w przypadku kupna samochodu, gdzie wartość auta łatwo ustalić w oparciu o markę i datę produkcji auta. Kupno po cenie niższej niż rynkowa musi być uzasadnione, np. Wynikać z uszkodzeń czy konieczny kosztów naprawy kupionego auta.

🔄Przy umowie zamiany – brana jest pod uwagę wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, za które trzeba będzie zapłacić wyższy podatek.

🎁Przy umowie darowizny – podstawę opodatkowania stanowi wartość długów i ciężarów, jakie przejmujesz.

🤝Przy zniesieniu współwłasności – liczy się wartość rynkowa przejmowanej rzeczy lub prawa majątkowego.

⚖️W przypadku działu spadku – pod uwagę brana jest wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, który nabyłeś ponad Twój udział w spadku.

💵Przy umowie pożyczki – podatek liczony jest od kwoty wskazanej w umowie. A jeśli wysokość pożyczki nie była określona z góry, to jego wartość liczona będzie od każdej przekazanej kwoty.

🏦Dla depozytu nieprawidłowego – czyli sytuacji, w której możesz korzystać z rzeczy, którą przechowujesz, wysokość podatku obliczysz od kwoty depozytu lub jego wartości.

📜Dla służebności i odpłatnego użytkowania – podatek liczony jest od wartości świadczeń, na jakie umówiłeś się wraz z drugą stroną umowy.

Kiedy i gdzie złożyć deklarację podatku od wzbogacenia?

W przypadku zawarcia umowy, która wymaga złożenia deklaracji dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych należy wypełnić formularz PCC-3 i wysłać go do właściwego ze względu na Twoje miejsce zamieszkania urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od zawarcia umowy (lub innego zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego np. podpisania ugody). Aktualny formularz znajdziesz na Portalu podatkowym w usłudze e-Deklaracje. Deklarację możesz podpisać za pomocą:

• kwalifikowanego podpisu elektronicznego
• lub danymi do autoryzacji

i wysłać ją przez internet lub wydrukować, podpisać i wysłać pocztą albo złożyć osobiście w urzędzie skarbowym.

Oprócz deklaracji w terminie 14 dni od momentu powstania obowiązku podatkowego (najczęściej od zawarcia umowy) powinieneś też odprowadzić podatek przelewając właściwie obliczoną kwotę na konto urzędu skarbowego. Numer rachunku właściwego urzędu skarbowego znajdziesz w Wykazie numerów rachunków bankowych Urzędów Skarbowych KAS.

Pamiętaj także, że jeśli podatek od wzbogacenia dotyczy czynności sporządzonych w formie aktu notarialnego, nie masz obowiązku składania deklaracji PCC-3 i opłaty podatku. Robi to za Ciebie notariusz.

Izabela Stachura-Adamczyk

Redaktor

izabela.stachura@rankomat.pl

Jestem absolwentką wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Doświadczenie prawnicze zdobywałam w działach prawnych spółek handlowych z branży produkcyjnej oraz deweloperskiej m.in. jako Specjalista ds. organizacyjno – prawnych i Kierownik działu organizacyjno – prawnego. O finansach piszę od 2017 r. Entuzjastka rzetelnej informacji i dokładnego researchu.

Moje teksty możesz znaleźć m.in. w serwisach: Rankomat, Gazeta Bankowa, Puls HR, oraz CEO Magazyn. W czasie wolnym poszerzam swoją wiedzę na tematy związane m.in. z cyberbezpieczeństwem - również w branży finansowej i pracą z informacją. Prywatnie dużo czytam – najchętniej fantastykę i książki psychologiczne.

Zobacz inne wpisy tego autora »

Komentarze: