Akredytywa bankowa jest jednym z najważniejszych narzędzi służących do zabezpieczania transakcji handlowych, zwłaszcza w handlu międzynarodowym. Jej celem jest zagwarantowanie sprzedającemu zapłaty, a kupującemu – dostarczenie towaru zgodnie z umową. Poniżej dowiesz się, jak działa akredytywa bankowa oraz jak w praktyce możesz z niej skorzystać w banku.
Banki proponują przedsiębiorstwom nie tylko standardowe usługi bankowe, takie jak konta firmowe czy kredyty. W katalogu ich usług znajdują się bowiem także różne instrumenty, dzięki którym firmy mogą ograniczyć ryzyko transakcji handlowych np. związane z niewypłacalnością kontrahenta lub niedotrzymania przez niego innych warunków umowy. Do takich instrumentów należy m.in. gwarancja bankowa, inkaso oraz właśnie akredytywa.
Najważniejsze informacje
- Akredytywa bankowa jest jednym z narzędzi zabezpieczania transakcji handlowych, ponieważ nad jej przebiegiem czuwa bank, który dokonuje też jej rozliczenia między kontrahentami.
- Istotą akredytywy jest zobowiązanie banku do zapłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta, którym jest sprzedający. Zapłata taka następuje jednak dopiero po spełnieniu przez niego warunków przewidzianych w akredytywie, czyli np. dostarczeniu do banku dokumentów potwierdzających wysyłkę towaru do kupującego.
- Otwarcie akredytywy w banku zleca kupujący, jednak chroni ona tak naprawdę obie strony transakcji: kupującego przed ryzykiem otrzymania niepełnowartościowego towaru (lub w ogóle braku dostawy), natomiast sprzedającego przed ryzykiem opóźnień lub odmowy zapłaty za dostarczone zamówienie.
Co to jest akredytywa bankowa i jak działa?
Akredytywa bankowa (ang. Bank Letter of Credit) jest to forma zabezpieczenia transakcji handlowej. W ogólnym ujęciu polega ona na pośredniczeniu banku w rozliczeniu takiej transakcji, potwierdza spełnienie warunków kontraktu przez sprzedającego i dopiero na tej podstawie wypłaca mu należną sumę pieniędzy. Dzięki temu kupujący zyskuje pewność, że otrzyma towar zgodnie z zamówieniem, a sprzedający, że otrzyma za niego zapłatę.
W akredytywie uczestniczą tak naprawdę aż cztery podmioty:
- zleceniodawca – jest nim importer towarów/ kupujący,
- beneficjent – czyli eksporter towarów/ sprzedający,
- bank otwierający – czyli bank zleceniodawcy, który otwiera akredytywę,
- bank pośredniczący – czyli bank beneficjenta.
Poniżej przedstawiamy typowy schemat, jak działa akredytywa bankowa w praktyce:
- Kupujący towar (importer) zleca w swoim banku otwarcie akredytywy na rzecz sprzedającego (eksportera).
- Bank otwierający (inaczej bank kupującego) poprzez otwarcie akredytywy zobowiązuje się, że zapłaci sprzedającemu (eksporterowi) określoną kwotę po spełnieniu przez niego warunków określonych w akredytywie. Najczęściej takim warunkiem jest okazanie dokumentów potwierdzających realizację kontraktu i chodzi tu o takie dokumenty jak:
- dokumenty transportowe np. listy przewozowe,
- faktury handlowe,
- dokumenty ubezpieczeniowe,
- świadectwa pochodzenia towarów.
- Bank otwierający następnie informuje bank pośredniczący (czyli bank sprzedającego) o otwarciu akredytywy oraz przekazuje mu jej warunki. Jest to tzw. awizacja akredytywy.
- Sprzedający (eksporter) dokonuje wysyłki towaru i przekazuje wymagane dokumenty do swojego banku.
- Bank pośredniczący weryfikuje dokumenty i jeśli są w porządku, przekazuje je do banku otwierającego, który na ich podstawie dokonuje wypłaty należności na rzecz sprzedającego.
Jakie są rodzaje akredytywy bankowej?
Banki oferują różne rodzaje akredytywy bankowej, ale najważniejszymi z nich są dwie wymienione w ustawie prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r.:
- akredytywa dokumentowa – polega ona na pisemnym zobowiązaniu banku otwierającego do dokonania na rzecz beneficjenta płatności, ale do realizacji tej płatności dochodzi dopiero po przedstawieniu przez beneficjenta dokumentów potwierdzających wywiązanie się z umowy;
- akredytywa pieniężna – w tym przypadku beneficjent otrzymuje zapłatę od banku pośredniczącego, natomiast bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do ich zwrotu lub wykupu weksli trasowanych ciągnionych przez beneficjenta na wskazany bank.
Oprócz tego można też wyróżnić inne rodzaje akredytywy bankowej i są to między innymi:
- akredytywa odwołalna – przewiduje ona możliwość odwołania lub zmiany treści zobowiązania przez bank otwierający, co z oczywistych względów czyni ją mniej bezpieczną, zwłaszcza dla sprzedającego;
- akredytywa nieodwołalna – w jej przypadku bank otwierający nie może odwołać ani zmienić treści zobowiązania;
- akredytywa akceptacyjna – bank kupującego jedynie akceptuje weksel wystawiony przez sprzedawcę (beneficjenta), co zobowiązuje go do zapłaty jego należności w ustalonym terminie w przyszłości, a nie od razu po okazaniu dokumentów;
- akredytywa potwierdzona – w jej przypadku transakcję potwierdza dodatkowo także bank pośredniczący, który nie tylko awizuje akredytywę, ale również zobowiązuje się do przelania kwoty określonej akredytywą po dostarczeniu przez beneficjenta wymaganych dokumentów;
- akredytywa zabezpieczająca (standby) – ma ona charakter gwarancji bankowej i polega na zobowiązaniu banku do wypłaty środków o określonej wartości na rzecz beneficjenta tylko w sytuacji, gdy nie zrobi tego kupujący (importer);
- akredytywa odroczona – polega ona na tym, że bank kupującego (importera) zobowiązuje się zapłacić sprzedającemu (eksporterowi) określoną kwotę, ale nie od razu, lecz w uzgodnionym i późniejszym terminie od spełnienia przez niego warunków kontraktu, czyli np. 60 dni po dacie załadunku towaru;
- akredytywa at sight – w jej przypadku płatność następuje bezpośrednio po prezentacji dokumentów;
- akredytywa Red Clause (z czerwoną klauzulą) – pozwala ona bankowi otwierającemu (importera) upoważnić inny bank (np. pośredniczący) do wypłaty zaliczki na poczet przyszłej dostawy, jeszcze przed dostarczeniem wymaganych dokumentów.
Warto też dodać, że banki mogą oferować akredytywę tylko dla importerów lub także dla eksporterów, czyli:
- akredytywę importową (własną) – wówczas ją otwierają i obsługują na zlecenie kupującego (importera),
- akredytywę eksportową (obcą) – obsługują ja wówczas na rzecz sprzedającego (eksportera), pełniąc rolę banku pośredniczącego.
W związku z tym istnieje też akredytywa wiązana (back to back). Polega ona na tym, że wpływy z akredytywy eksportowej stanowią zabezpieczenie płatności akredytywy importowej.
Jak otworzyć akredytywę w banku?
Z akredytywy bankowej co do zasady możesz skorzystać w banku, w którym masz konto firmowe. Usługę tę świadczy wiele banków na całym świecie, a w Polsce są to m.in.:
✅ mBank – akredytywa bankowa jest tu dostępna zarówno jako akredytywa dokumentowa importowa, jak i eksportowa;
✅ Santander Bank Polska – oferuje akredytywę własną w kilku rodzajach m.in. jako potwierdzoną lub niepotwierdzoną, a także at sight lub odroczoną;
✅ BOŚ Bank – dostępna jest tutaj m.in. akredytywa importowa i eksportowa, akredytywa stand-by, akredytywa at sight i z odroczonym terminem płatności;
✅ PKO BP – bank ten oferuje różne rodzaje akredytywy importowej i eksportowej, w tym także akredytywę potwierdzoną;
✅ Bank Śląski ING – akredytywa bankowa może być tu m.in. potwierdzona i niepotwierdzona;
✅ Bank Pekao – akredytywa bankowa dostępna jest w tym banku głównie dla korporacji.
W większości banków zasady otwarcia akredytywy są też bardzo podobne. Co ważne, zazwyczaj istotnym warunkiem jej otwarcia przez klienta jest ustanowienie odpowiedniego zabezpieczenia. W zależności od banku może ono mieć formę np. blokady środków na rachunku, kaucji, weksla, gwarancji bankowej, czy też linii kredytowej.
Samo otwarcie akredytywy bankowej wygląda natomiast w następujący sposób:
- Zawierasz umowę z kontrahentem np. na dostawę towaru.
- Składasz zlecenie otwarcia akredytywy w swoim banku – w tym celu musisz wypełnić gotowy formularz, w którym powinieneś wpisać m.in.:
- dane zleceniodawcy (czyli swojej firmy),
- dane beneficjenta,
- dane banku pośredniczącego,
- rodzaj akredytywy,
- kwotę i walutę akredytywy,
- warunki akredytywy (np. termin jej ważności, termin wysyłki towaru, rodzaj dokumentów, jakie powinien przedstawić sprzedający w banku itp.).
- Jeśli to konieczne, dostarczasz do banku wymagane dokumenty np. kontrakt handlowy oraz potwierdzenie ustanowienia zabezpieczeń.
- W kolejnym kroku bank ocenia Twoją zdolność kredytową i ryzyko transakcji.
- Po akceptacji zlecenia bank otwiera akredytywę i przesyła ją do banku pośredniczącego.
Zlecenie otwarcia akredytywy w większości banków zlecisz bezpośrednio w placówce lub online np. za pośrednictwem serwisu internetowego.
Ile kosztuje akredytywa bankowa?
Akredytywa bankowa jest usługą odpłatną, a jej koszt zależy od cennika danego banku. Najczęściej też banki pobierają opłaty i prowizję za różne czynności wykonane w ramach usługi, czyli na przykład z tytułu:
- otwarcia akredytywy własnej (np. 0,2-0,3% kwoty akredytywy miesięcznie),
- potwierdzenia akredytywy obcej,
- awizowania beneficjentowi akredytywy obcej,
- sprawdzenia dokumentów,
- podwyższenia kwoty akredytywy,
- zmiany innych warunków akredytywy,
- wypłaty akredytywy,
- innych czynności związanych z obsługą akredytywy.
Co ważne, dodatkowym kosztem są opłaty pobierane przez bank pośredniczący, czyli bank sprzedającego. W formularzu zlecenia zwykle jednak można z góry określić, kto ponosi koszty akredytywy – zleceniodawca, beneficjent, czy obie strony.
Kiedy warto skorzystać z akredytywy bankowej?
Akredytywa bankowa często jest nazywana instrumentem płatniczym, ponieważ jej istotą jest prawidłowe rozliczenie transakcji między kontrahentami. Mimo to jest jednak także skutecznym sposobem zabezpieczenia transakcji handlowej i przynosi jej stronom szereg korzyści, ponieważ:
- zwiększa wiarygodność i ułatwia budowanie zaufania partnerom biznesowym,
- zabezpiecza przed ryzykiem odstąpienia od realizacji kontraktu lub zmiany wynegocjowanych warunków,
- dla kupującego ogranicza ryzyko braku dostawy towaru lub otrzymania go niezgodnego z ustaleniami (np. wadliwego lub niepełnowartościowego),
- dla sprzedającego minimalizuje ryzyko braku zapłaty za dostarczone zamówienie lub opóźnienia w realizacji płatności.
Ze względu na swoją specyfikę (zwłaszcza związane z nią formalności i koszty) akredytywa sprawdza się głównie wtedy, gdy transakcja obarczona jest wysokim ryzykiem, czyli np.:
- dotyczy zamówienia o bardzo dużej wartości,
- przeprowadzana jest z nowym, nieznanym kontrahentem (zwłaszcza z innego kraju),
- realizacja transakcji może być utrudniona ze względu na niestabilną sytuację ekonomiczno-polityczną w kraju kontrahenta.
Podsumowując, akredytywa bankowa pomaga stronom transakcji handlowej w jej bezpiecznym rozliczeniu, ale też minimalizuje związane z nią ryzyka. Warto dodać, że szczególnie chętnie korzystają z niej przede wszystkim przedsiębiorstwa operujące na rynkach zagranicznych, a więc zajmujące się importem lub eksportem towarów.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Jaki jest główny cel akredytywy?
Głównym celem akredytywy bankowej jest zabezpieczenie transakcji handlowej, ponieważ bank zapewnia jej prawidłowe rozliczenie między kontrahentami zgodnie z ustalonymi wcześniej warunkami.
Czym różni się akredytywa od gwarancji bankowej?
Akredytywa a gwarancja bankowa to dwie różne formy zabezpieczenia transakcji. Przy akredytywie bank z założenia odpowiada bowiem za rozliczenie transakcji, czyli za przekazanie środków sprzedającemu po spełnieniu przez niego warunków kontraktu. Przy gwarancji odpowiada natomiast za jej rozliczenie dopiero w momencie, gdy jego klient nie dokona zapłaty sprzedającemu.
Jak wygląda księgowanie akredytywy?
Księgowanie akredytywy w najprostszym ujęciu odbywa się poprzez wydzielenie środków z rachunku bieżącego na specjalne konto „Rachunek bankowy – akredytywa”. Należy również odpowiednio zaksięgować koszty otwarcia akredytywy, a potem także dokonać rozliczenia faktury dostawcy, gdy płatność zostanie już zrealizowana.
