KNF (Komisja Nadzoru Finansowego) – co to jest?

Grzywny wynikały przede wszystkim z naruszeń ustaw o obrocie instrumentami finansowymi, prawie bankowym, kredycie hipotecznym i o ubezpieczeniach obowiązkowych. Z naszego artykułu dowiesz się, czym jest KNF i jak jej działalność ma wpływ na życie przeciętnego Kowalskiego.

Co to jest Komisja Nadzoru Finansowego KNF?

KNF zostało powołane w 2006 r. w miejsce zlikwidowanych Komisji Papierów Wartościowych i Giełd oraz Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. W 2008 r. KNF poszerzyło kompetencje, przejmując zadania Komisji Nadzoru Bankowego. Najprościej mówiąc, KNF sprawuje kontrolę nad całym sektorem finansowym. Nadzoruje banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i instytucje zajmujące się pieniądzem elektronicznym. Celem tego nadzoru jest przestrzeganie prawa przez te organy i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa ich klientom. Pod KNF nie podlega ZUS, KRUS ani UFG – te instytucje nadzorowane są przez właściwe ministerstwa.

Siedziba KNF znajduje się w Warszawie przy ul. Pięknej. W 2018 r.  miała miejsce głośna afera związana z komisją: zasiadający w organach nadzorczych kilku banków Leszek Czarnecki usłyszał propozycję korupcyjną od ówczesnego przewodniczącego KNF, Marka Chrzanowskiego. W zamian za łapówkę bankier miał zyskać przychylność KNF i korzystne dla siebie decyzje związane z zarządzanymi bankami. Śledztwo w tej sprawie wciąż się toczy.

Nad czym KNF sprawuje nadzór na rynku finansowym?

Obszar działań Komisji Nadzoru Finansowego to szeroko pojęty sektor finansowy. W ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, wyszczególnione są dokładne zadania KNF i można przeczytać, że obejmują one nadzór:

• ubezpieczeniowy,
• bankowy,
• emerytalny,
• nad rynkiem kapitałowym,
• nad elektronicznymi instrumentami płatniczymi.

KNF prowadzi Rejestr Pośredników Kredytowych i Instytucji Pożyczkowych (https://rpkip.knf.gov.pl/index.html?type=RIP), ale ich nie nadzoruje. Oznacza, to, że komisja nie ma uprawnień do badania działalności firmy udzielającej np. tzw. chwilówek. To, że firma pożyczkowa jest wpisana do rejestru, znaczy tylko tyle, że spełniła wymogi formalne, ale tego wpisu nie można traktować jako formy zabezpieczenia.

Jakie zadania i uprawnienia ma KNF?

Zadaniem KNF jest dbanie o stabilne funkcjonowanie i bezpieczny rozwój rynku finansowego. KNF edukuje też obywateli za pomocą komunikatów w internecie, uwrażliwia na nieuczciwe praktyki firm i wydaje opinie dotyczące aktualnych wydarzeń ze świata finansów. Np. w styczniu br., na fali wzrostu ceny Bitcoina i wzmożonego zainteresowania kryptowalutami, KNF umieściło na swojej stronie obszerną broszurę wyjaśniającą, jak działają wirtualne waluty i czy handel nimi jest obarczony dużym ryzykiem.

Wśród kompetencji instytucji można wymienić:

• przeprowadzanie egzaminów na doradcę finansowego, brokera i udzielanie licencji,
• udzielanie zezwoleń na działalność ubezpieczeniową,
• ustalanie wymogów dotyczących wypłacalności,
• analizowanie działań podległych instytucji,
• tworzenie różnego rodzaju wytycznych dla banków, firm ubezpieczeniowych itp.,
• udział w przygotowywaniu projektów ustaw dotyczących nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym.

Przy KNF działa także Sąd Polubowny, który pomaga rozstrzygać spory pomiędzy podmiotami podległymi KNF, a innymi firmami lub odbiorcami indywidualnymi. KNF działa w oparciu o wiele ustaw, przede wszystkim o ustawę prawo bankowe, o obrocie instrumentami finansowymi i o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Jak wygląda organizacja nadzoru KNF?

Nadzór KNF to przede wszystkim podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu sektora finansowego i jego rozwoju. Komisja stoi na straży przestrzegania dobrych praktyk podejmowanych przez firmy finansowe. Prowadzi akcje edukacyjne skierowane do zwykłych obywateli, którzy nie mają wiedzy na temat rynku finansowego, choć są jego częścią.

KNF ma możliwość nałożenia kar finansowych, jeśli stwierdzi, że instytucja naruszyła przyjęte zasady. Kary są bardzo wysokie, często przekraczają 1 mln złotych. W 2021 r. najdotkliwiej ukaraną firmą był Noble Funds Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA, która musiała zapłacić aż 10 mln zł. W skrajnych przypadkach, kiedy oprócz stwierdzenia nieprawidłowości w działaniu doszło do ewidentnego złamania prawa, KNF kieruje sprawę do prokuratury.

Kto należy do składu KNF?

Głową KNF jest przewodniczący powoływany przez premiera na pięcioletnią kadencję, dalej jest 2 jego zastępców i 9 członków. Z uwagi na bardzo szerokie kompetencje i zakres działalności, instytucja zatrudnia też wielu szeregowych pracowników. Wg danych z 2017 r., było to aż 920 osób. Żeby mieć szansę na zostanie przewodniczącym KNF, trzeba spełnić wiele wymogów. M.in. należy mieć wyższe wykształcenie prawnicze lub ekonomiczne, polskie obywatelstwo i co najmniej trzyletni staż pracy na stanowiskach kierowniczych. Obecnie przewodniczącym KNF jest Jacek Jastrzębski, a jego zastępcami: Rafał Mikusiński i Marcin Mikołajaczyk.

Jakie są źródła finansowania KNF?

Choć KNF jest instytucją państwową, to jej działalność nie jest finansowana z budżetu państwa. Zgodnie z ustawą o nadzorze nad rynkiem finansowym, wszystkie wydatki, które stanowią koszty działalności Komisji Nadzoru Finansowego, pokrywane są z wpłat podmiotów przez KNF nadzorowanych.

Inaczej mówiąc, KNF utrzymuje się przede wszystkim z opłat instytucji jej podległych. Dodatkowym źródłem przychodów są opłaty za egzaminy (na maklerów, doradców inwestycyjnych), czynsze z najmu, darowizny, czy opłaty za wydawanie opinii i interpretacji.

Co to jest lista ostrzeżeń KNF?

Na stronie internetowej KNF znajduje się lista ostrzeżeń publicznych KNF, czyli spis firm, których działalność budzi wątpliwości i toczy się wobec nich postępowanie w prokuraturze. Wśród tych firm są także instytucje, które nie podlegają nadzorowi KNF, ale komisja uznała, że złamały prawo. Na liście są firmy zarejestrowane zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. W tym drugim przypadku, warto brać poprawkę na to, że nie podlegają one prawu polskiemu, a niektóre – te zarejestrowane w egzotycznych miejscach – nawet nie podlegających prawu unijnemu.

Obecnie lista ostrzeżeń publicznych zawiera 391 pozycji. Przy nazwie każdej firmy znajduje się informacja, z jakiego powodu toczy się wobec niej postępowanie prokuratorskie. Lista pełni przede wszystkim funkcję informacyjną i ostrzegawczą. Osoba, która chce ulokować kapitał w firmie z listy, powinna mieć świadomość, że może to być bardzo ryzykowne. Nie jest zabronione korzystanie z usług podmiotu znajdującego się na liście, ale zaleca się ostrożność.

Czy KNF ma wpływ na ubezpieczycieli i kierowców?

KNF wydaje zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej. Jeśli z powodu uzasadnionych przesłanek uzna, że zagrożony jest interes klientów któregoś z towarzystw ubezpieczeniowych lub grozi mu bankructwo, aby je chronić może zawiesić bądź cofnąć zgodę na funkcjonowanie takiego podmiotu na rynku.

Kamil Sztandera, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

Taki przypadek miał miejsce w Danii, ale mogli go na własnej skórze odczuć także polscy kierowcy, gdyż firma sprzedawała polisy OC także w naszym kraju. Chodzi o towarzystwo ubezpieczeniowe Gefion Insurance A/S, które od marca 2020 r. nie może sprzedawać polis.

Decyzję w tej sprawie podjął duński odpowiednik naszego KNF, czyli Duński Urząd Nadzoru Finansowego (DFSA). Urząd tak zdecydował w świetle problemów finansowych, które dotknęły towarzystwo. W Polsce nie było do tej pory takiej sytuacji, ale gdyby zdarzyło się tak, że firma stoi na skraju bankructwa lub grozi jej niewypłacalność z innego powodu, KNF cofnęłoby zezwolenie na jej funkcjonowanie.

Źródła:

https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/kary_KNF_2021_26_05_2021_73871.pdf
https://www.knf.gov.pl/
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20061571119/T/D20061119L.pdf