Co może stać się z Twoimi pieniędzmi przechowywanymi w banku, gdy wybuchnie kryzys? Nie brak osób, którym od razu przychodzą do głowy wyłącznie czarne scenariusze. Takie rozważania dotyczą zarówno zapaści finansowej, jak i wojny czy bankructwa danej instytucji finansowej. Poznaj mechanizm gwarancji bankowych i opracuj własne strategie działania, od które mogą uratować Twój budżet.
- 1. Mechanizm gwarancji bankowych w Polsce
- 2. Co to jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG)?
- 2.1. Zasady działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
- 2.2. Które banki objęte są gwarancjami BFG w 2025 roku?
- 2.3. Które instytucje nie są objęte gwarancjami BFG?
- 3. Proces odzyskiwania pieniędzy z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
- 4. Który bank jest najbezpieczniejszy?
- 5. Czy bank może zająć pieniądze klientów w czasie kryzysu?
- 6. Czy pieniądze w banku są bezpieczne? Podsumowanie
- 7. Warto zapamiętać
Zgodnie z raportem „Wyniki finansowe banków w 2024 roku” opublikowanym przez Główny Urząd Statystyczny, banki odnotowały w ubiegłym roku wzrost wyniku finansowego wynoszący 51,9 proc. netto. Co więcej, wartość depozytów wzrosła o 7,8 proc. do ponad 1 943 mld zł rok do roku. W tym samym okresie działalność zakończyły trzy banki spółdzielcze oraz jeden działający w sektorze oddział banku zagranicznego.
Łącznie w 2024 roku w Polsce działało 551 banków, w tym 62 komercyjne. Co jednak stałoby się, gdyby nasz kraj dotknął kryzys, a instytucje finansowe zaczęły przez niego upadać? Czy nadal miałbyś dostęp do swoich pieniędzy, a może zostałyby Ci one zabrane? Czy jest szansa na przygotowanie się do tak przerażającego scenariusza? Przyjrzeliśmy się temu, dokonując analizy obowiązujących gwarancji bankowych, chroniących finanse Polaków.
Mechanizm gwarancji bankowych w Polsce
Jak wynika z badania „Consumer Finance ZPF i IRG SGH” opublikowanego przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, drugim najpopularniejszym sposobem przechowywania oszczędności przez Polaków są lokaty bankowe (39,5 proc.), a trzecim – obligacje skarbowe. Najwięcej osób, bo aż 55,1 proc. deklaruje przechowywanie gotówki w formie fizycznej.
Co jednak stanie się z pieniędzmi przechowywanymi w bankach, gdy dojdzie do kryzysu? Zarówno państwo, jak i same instytucje finansowe, muszą brać tego typu scenariusze pod uwagę. W końcu wielu z nas na co dzień korzysta z banków komercyjnych, a te – jak wszystkie inne firmy – mogą np. stracić rentowność i ogłosić upadłość. Nie można dopuścić do sytuacji, w której taki scenariusz „wyzeruje” wszystkie życiowe oszczędności tysięcy klientów.
Właśnie dlatego w Polsce funkcjonuje rozbudowany mechanizm gwarancji bankowych. Jest to system instytucji, działań i inicjatyw podejmowanych na wypadek trudnej sytuacji danego banku. Czuwa nad nim przede wszystkim Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Przy pomocy m.in. limitu gwarancyjnego oraz przymusowej restrukturyzacji starają się one walczyć z kryzysami, jednocześnie chroniąc środki zdeponowane przez klientów.
Co to jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG)?
Bankowy Fundusz Gwarancyjny to instytucja, której jednym z głównych zadań jest zapewnienie gwarancji depozytów ulokowanych w:
✅ bankach,
✅ spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (SKOK).
BFG powstał w 1994 roku na mocy Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Aktualnie – od października 2016 roku – jego działanie jest ściśle regulowane przez Ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.
Zgodnie z zapisami wyżej wspomnianej ustawy, BFG chroni środki klientów instytucji finansowych do kwoty równej 100 000 euro lub jej równowartości w złotówkach. Uwzględnia to art. 24.:
Środki, o których mowa w art. 17 i art. 18, są objęte ochroną gwarancyjną w danym podmiocie objętym systemem gwarantowania od dnia ich wniesienia na rachunek w tym podmiocie, nie później jednak niż w dniu poprzedzającym dzień spełnienia warunku gwarancji, a w przypadku należności wynikających z czynności bankowych lub z przeprowadzania przez kasę rozliczeń finansowych, o ile czynność ta lub rozliczenie zostały dokonane przed dniem spełnienia warunku gwarancji, do wysokości równowartości w złotych 100 000 euro – w całości.
Przepisy zakładają ponadto szczególne przypadki, gdy kwota gwarancji może być wyższa. Definiują szczegółowe zasady obliczania kwoty gwarantowanej w takich przypadkach. Są one natomiast na tyle rozbudowane i dotyczą tak wyjątkowych sytuacji, że nie będziemy ich wszystkich w tym artykule omawiać. Większości klientów dotyczy limit 100 000 euro, a alternatywnie w każdej chwili możesz zapoznać się z zapisami BFG na oficjalnej stronie internetowej, w Zasadach gwarantowania i Wysokości gwarancji.
Zasady działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
Bankowy Fundusz Gwarancyjny kojarzony jest głównie z wypłatą środków objętych gwarancją w przypadku kryzysu i ostatecznego zamknięcia danego banku. Trudno się temu dziwić, bo to jedna z najważniejszych kwestii z punktu widzenia klienta. W praktyce jednak jego zadania są znacznie bardziej rozbudowane. Wymienić wśród nich można m.in.:
✅ obowiązki wynikające z gwarantowania depozytów (np. dokonywanie wypłat środków gwarantowanych deponentom),
✅ kontrolę danych z systemów wyliczania podmiotów należących do systemu gwarantowania (na tej podstawie tworzone są listy deponentów i należne im środki),
✅ gromadzenie oraz analizowanie informacji na temat podmiotów objętych gwarancjami,
✅ prowadzenie działań restrukturyzacyjnych (w tym restrukturyzację przymusową),
✅ współtworzenie i działanie na rzecz stabilności systemu finansowego w Polsce,
✅ działalność informacyjną, promocyjną, wydawniczą oraz edukacyjną (głównie w obszarze finansów i bankowości).
Skupmy się na działaniach BFG w przypadku wystąpienia kryzysu lub problemów banku. Z perspektywy klientów w takim przypadku kwestie restrukturyzacji i działań podejmowanych na szczeblu zarządzającym instytucji finansowej, nie są aż tak istotne. Co jednak dzieje się wtedy z pieniędzmi przechowywanymi na kontach osobistych, oszczędnościowych czy lokatach bankowych?
W takim przypadku BFG dokonuje oceny utraconych środków i zajmuje się wypłacaniem ich wysokości w ramach kwoty objętej ochroną. Zgodnie z Ustawą „Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się kurs średni z dnia spełnienia warunku gwarancji, ogłaszany przez Narodowy Bank Polski”. Następnie pieniądze wypłacane są w terminie 7 dni od chwili wystąpienia przez bank z wnioskiem o upadłość. Co natomiast istotne, maksymalny okres wypłat to 5 lat. W dalszej części artykułu znajdziesz szczegółowo opisany proces odzyskiwania pieniędzy w ramach gwarancji BFG.
Które banki objęte są gwarancjami BFG w 2025 roku?
Gwarancją BFG do 100 000 euro objęte są wszystkie banki komercyjne w Polsce. Dotyczy to różnego typu środków w nich przechowywanych, należących do:
➡️ osób prawnych,
➡️ osób fizycznych,
➡️ pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych,
➡️ osób prawnych, szkolnych kas oszczędnościowych (SKO),
➡️ osób prawnych, rad rodziców,
➡️ osób prawnych, innych jednostek o przyznanej zdolności prawnej.
W przypadku SKOK-ów ochrona obejmuje:
➡️ osoby fizyczne,
➡️ wspólnoty mieszkaniowe,
➡️ organizacje pozarządowe,
➡️ spółdzielnie,
➡️ jednostki organizacyjne kościoła lub związku wyznaniowego posiadające osobowość prawną,
➡️ związki zawodowe.
Warto podkreślić, że limit ochrony BFG do 100 000 euro dotyczy środków przechowywanych wyłącznie w jednym banku. Nieco inaczej wygląda to natomiast w przypadku instytucji świadczących swoje usługi pod kilkoma markami. W takiej sytuacji objęte są one „wspólnym” limitem. Dawniej dotyczyło to np. PKO BP i Inteligo.
Przykład
Które instytucje nie są objęte gwarancjami BFG?
12-punktowa lista środków pieniężnych i należności, które nie są objęte ochroną gwarancyjną, zawarta została w art. 22. Ustawy o BFG, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. Wymieniono tam m.in.:
⚠️ Środki pieniężne i należności:
- Skarbu Państwa,
- Narodowego Banku Polskiego,
- banków, banków zagranicznych oraz instytucji kredytowych, o których mowa w ustawie – Prawo bankowe;
- kas i Kasy Krajowej;
- Funduszu;
- instytucji finansowych.
W praktyce powyższe wykluczenia nie dotyczą klientów prywatnych, chcących przechowywać swoje pieniądze w bankach komercyjnych. O wiele istotniejsze w tym kontekście są natomiast firmy z sektora finansowego, znajdujące się na Liście ostrzeżeń publicznych KNF. Są to często instytucje podszywające się pod banki.
Niejednokrotnie działają niezgodnie z prawem lub balansują na jego granicy, stanowiąc zagrożenie dla majątków swoich użytkowników. Czołowym przykładem tego typu działań może być Amber Gold, która w 2012 roku ogłosiła likwidację, nie wypłacając pieniędzy i odsetek tysiącom klientów. To jedna z najgłośniejszych afer z sektora finansowego. Dość jasno obrazuje, dlaczego tak istotne jest przechowywanie i powierzanie środków wyłącznie firmom rzetelnym, sprawdzonym i objętym gwarancjami BFG.
Proces odzyskiwania pieniędzy z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
Wybuch kryzysu skutkujący upadkiem banku to czas niesamowicie stresujący dla klientów danej instytucji. Na szczęście możesz wtedy liczyć na reakcję BFG. Warto jednak oprócz tego poznać cały proces zwrotu środków w ramach gwarancji, aby uniknąć niepotrzebnych nerwów i wiedzieć, co się dzieje z Twoimi pieniędzmi. Poniżej opisaliśmy każdy jego etap, wraz z krokami podejmowanymi przez odpowiednie instytucje.
1️⃣ Dochodzi do kryzysu, niespodziewanej sytuacji lub ujawnienia przez bank czy SKOK niekorzystnych wyników finansowych.
2️⃣ Instytucja informuje KNF o sytuacji i podejmowana jest decyzja o dalszym postępowaniu.
3️⃣ Jeśli KNF podejmie decyzję o zawieszeniu działalności banku, wniosek o ogłoszenie upadłości trafia do sądu.
4️⃣ Powstaje lista osób uprawnionych do odbioru oszczędności. Bank przekazuje ją BFG.
5️⃣ BFG analizuje listę, sprawdza informacje dotyczące kwot należnych poszczególnym klientom.
6️⃣ BFG podaje do publicznej wiadomości termin i miejsce wypłat (BFG ma ustawowe 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji, czyli daty widniejącej we wniosku o upadłość, na uruchomienie wypłat).
7️⃣ Jako klient musisz udać się do wskazanego podmiotu z ważnym dokumentem tożsamości.
8️⃣Po weryfikacji tożsamości decydujesz o sposobie wypłaty środków (przelewem na wskazane konto bankowe lub w formie gotówkowej).
Co ważne, masz czas na odbiór swoich środków aż do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od chwili zawieszenia działalności instytucji finansowej. Przez cały ten okres pieniądze będą „czekać” na Ciebie pod wskazanym adresem. Nie musisz więc śpieszyć się z ich wypłatą (to bardzo ważne w przypadku klientów przebywających na stałe za granicą). Po wskazanym terminie natomiast roszczenia z tytułu gwarancji ulegają przedawnieniu.
Powyższy proces czasem się przedłuża, a oczekiwanie na zwrot pieniędzy bywa stresujące. Każda sytuacja jest też inna i zależna np. od skali kryzysu. Zawsze z tego względu warto być w stałym kontakcie z odpowiednimi organami, informującymi o postępach prac. Zwykle w takich przypadkach wyznaczeni są do kontaktu z klientami specjalni konsultanci, uprawnieni do przekazywania oficjalnych komunikatów.
Zgodnie z przepisami, w ramach funduszu gwarancyjnego, powinieneś otrzymać dokładnie taką kwotę, jaka była przez Ciebie przechowywana w danej instytucji (do 100 000 euro lub równowartości). Po zwróceniu tych środków możesz nimi zarządzać dowolnie, bez żadnych ograniczeń. Nie jest też należny za ten zwrot żaden podatek. Nic zatem nie stoi na przeszkodzie, by po prostu wpłacić pieniądze na rachunek w innej instytucji i korzystać z nich tak samo, jak przed kryzysem.
Który bank jest najbezpieczniejszy?
Chcąc uniknąć potencjalnego ryzyka utraty środków czy konieczności odbierania należności z tytułu ochrony BFG, wskazane jest lokowanie środków w bankach o niskim poziomie ryzyka upadłością. W tym miejscu pojawia się jednak pytanie, jak ocenić, która instytucja rzeczywiście jest bezpieczna i na co zwrócić uwagę, wybierając miejsce przyszłego przechowywania pieniędzy.
Uwaga!
Da się natomiast wymienić kilka strategii działania, które ułatwią Ci wybór najbardziej wiarygodnej instytucji, minimalizując ryzyko ewentualnych problemów:
⚠️ wskaźnik TCR – łączny współczynnik kapitałowy, który pokazuje relację kapitału własnego banku do aktywów ważonych ryzykiem;
⚠️ ochrona BFG – jeśli dana instytucja nie jest objęta Funduszem, od razu powinna zapalić Ci się „lampka ostrzegawcza”;
⚠️ wysokość aktywów – choć nie zawsze się to sprawdza, przyjęło się, że potężne aktywa i duża liczba klientów przekłada się na „pewność” banku na rynku. Duże firmy są mniej podatne na kryzysy i rzadziej upadają;
⚠️ jakość portfela kredytowego – sprawdź, jaki jest odsetek kredytów zagrożonych w danym banku. Im jest on wyższy, tym gorzej to o nim świadczy;
⚠️ wskaźniki rentowności – obrazują stosunek zysku banku do jego kapitału. Im więc wyższe są ich wartości, tym lepiej instytucja „radzi sobie na rynku”;
⚠️ oceny ratingowe – od czasu do czasu rozmaici specjaliści i instytucje weryfikacyjne (polskie i zagraniczne) dokonują tzw. ratingów. Są to oceny poszczególnych banków, często uwzględniające kwestie bezpieczeństwa.
Czy bank może zająć pieniądze klientów w czasie kryzysu?
Nawet w czasie kryzysu, wojny czy innych niespodziewanych zdarzeń, pieniądze przechowywane w bankach są stosunkowo bezpieczne. Warto podkreślić, że są one w większości zapisem cyfrowym. W praktyce więc to instytucje finansowe mają w takim przypadku zapewnić odpowiednie zabezpieczenia, by ich systemy działały prawidłowo. Jeśli tak zrobią, nie powinno być problemu np. z realizacją przelewów czy regulowaniem transakcji.
W przypadku wybuchu wojny lub potężnego kryzysu pojawia się często problem z wypłatą środków z bankomatów. Niejednokrotnie wynika to jednak nie z działań wroga czy samego konfliktu, a zachowań ludzi. W praktyce to po prostu klienci masowo wypłacają pieniądze, przez co maszyny są puste. „Napełnianie ich” banknotami zgodnie z bankowym harmonogramem nie jest wystarczające, a wtedy często pojawiają się hasła dotyczące trudności z dostępem do pieniędzy”. W praktyce jednak zwykle wirtualnie zarządzać nimi można bez żadnych przeszkód.
Istotną kwestią jest zachowanie BFG w czasie wojny czy kryzysu. Jeśli bowiem z powodu takiej sytuacji dojdzie do upadku banku, to finanse klientów standardowo chronione są do kwoty 100 000 euro. Warto jednak wiedzieć, że same działania wojenne nie stanowią przesłanki do odebrania pieniędzy od Funduszu. W takim przypadku bowiem to komercyjne instytucje finansowe mają obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa danych wrażliwych (podobnie jak w przypadku ataków hakerskich).
Wyjątkowym aspektem, o którym warto wspomnieć w kontekście sytuacji kryzysowych, jest unijna dyrektywa BRRD (ang. Bank Recovery and Resolution Directive). Przyjęta w Polsce w 2016 roku, nadal wzbudza wiele kontrowersji. Wynika to z faktu, że pozwala bankom zagrożonym upadłością przeznaczać środki klientów na „ratowanie sytuacji”. Co jednak ważne, ona również nie dotyczy wybuchu wojny i w dodatku obejmuje wyłącznie kwoty przekraczające zabezpieczone przez BFG 100 000 euro.
Czy pieniądze w banku są bezpieczne? Podsumowanie
Kryzysy bywają różne, warto zatem zawsze zarządzać pieniędzmi w taki sposób, by możliwie jak najlepiej je zabezpieczyć. Oczywiście nie ma tu jednego, uniwersalnego sposobu, który sprawi, że Twoje środki będą w pełni chronione. Możesz natomiast zadbać o to, przestrzegając szeregu zasad, np.:
⚠️ korzystaj tylko z usług sprawdzonych banków,
⚠️ dywersyfikuj majątek (przechowuj go w kilku miejscach, np. w różnych bankach),
⚠️ nie trzymaj kwot przekraczających 100 000 euro w jednym banku,
⚠️ oprócz pieniędzy w banku miej także zapas gotówki w bezpiecznym miejscu,
⚠️ zgromadź poduszkę finansową, która wystarczy Ci przynajmniej na 3-6 miesięcy,
⚠️ zainwestuj część pieniędzy w instrumenty stałe (np. nieruchomości czy sztabki złota),
⚠️ zgromadź część oszczędności we względnie bezpiecznej walucie obcej (np. CHF).
Warto łączyć wymienione strategie i opracowywać nowe rozwiązania, dopasowane do Twojej sytuacji finansowej. Dzięki temu – nawet w przypadku kryzysu i niespodziewanych zdarzeń – będziesz mieć szansę na uratowanie swojego majątku (nawet jeśli nie w całości, to przynajmniej jego znacznej części).
Warto zapamiętać
- Bankowy Fundusz Gwarancyjny gwarantuje ochronę depozytów w bankach i SKOK-ach do kwoty 100 000 euro lub jej równowartości w PLN. W przypadku upadku instytucji środki te zostaną zwrócone.
- BFG ma 7 dni roboczych na organizację wypłat depozytów klientom. Czas ten liczony jest od daty wskazanej w decyzji KNF jako dzień spełnienia warunku gwarancji (np. zawieszenie działalności banku).
- Dyrektywa BRRD zakłada możliwość przejęcia przez banki zagrożone upadłością środków klientów, jeśli zostaną one przeznaczone na ratowanie sytuacji instytucji. Dotyczy to jednak wyłącznie kwot powyżej 100 000 euro gwarantowanych przez BFG.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy w razie wojny pieniądze w banku są bezpieczne?
W czasie wojny mogą pojawiać się problemy z wypłatą gotówki z bankomatów czy obsługą w placówkach stacjonarnych. Bankowość internetowa narażona jest na ataki, instytucje finansowe natomiast powinny dysponować zabezpieczeniami gwarantującymi ochronę środków klientów.
Czy banki mogą zabrać pieniądze z konta?
Banki mogą zabrać pieniądze z konta klienta wyłącznie w określonych sytuacjach. Mowa tu o szczególnych okolicznościach, jak np. egzekucja komornicza, zajęcie przez urząd skarbowy czy „zamrożenie” w wyniku popełnienia przestępstwa.
Do kogo należą pieniądze zdeponowane w banku?
Banki mają prawo do używania pieniędzy przechowywanych na kontach przez klientów. Co natomiast ważne, klient otrzymuje roszczenie zwrotu na żądanie. Może zatem w pełni swobodnie dysponować swoimi środkami i je wypłacić w dowolnym momencie.
Źródła
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/podmioty-gospodarcze-wyniki-finansowe/przedsiebiorstwa-finansowe/wyniki-finansowe-bankow-w-2024-r-,5,29.html
https://zpf.pl/ponad-polowa-polakow-trzyma-oszczednosci-w-gotowce-juz-zaplacili-wysoki-podatek-inflacyjny/
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000996/U/D20160996Lj.pdf
Czy inwestowanie w obligacje jest opłacalne dla małych inwestorów?
Czy ryzyko związane z obligacjami jest duże czy małe?
A czy można jakoś ocenić, czy obligacje teraz są opłacalne czy nie?
Pytasz o jakiś konkretny rodzaj?
Czy inwestycja w obligacje jest bardziej opłacalna niż inwestycja w akcje lub nieruchomości?
chyba lepsze rozwiązanie to banki niż trzymanie pieniędzy w skarpecie w domu
Skarpeta niestety nie przyniesie zysków, lepiej zainteresować się obligacjami
to na pewno, a warto teraz się decydować na obligacje indeksowane inflacją czy już nie ?
Czemu już nie ? Moim zdaniem zawsze warto inwestować i ochraniać oszczędności, obecnie pieniądz bardzo szybko traci na wartości.
Bo inflacja zaraz pewnie spadnie…
na pewno nie spadnie do 0 z dnia na dzień, to raczej lata jak będzie się wypłaszczać – i tak nie liczyłabym na to że ceny sprzed inflacji do nas jeszcze wrócą.
Okej, ale co w przypadku, jak faktycznie inflacja już nie będzie taka wysoka? Czy wtedy też warto inwestować w tego typu obligacje czy może lepiej wybrać jakiś inny rodzaj, bardziej opłacalny?
A czy można jakoś ocenić, czy obligacje teraz są opłacalne czy nie?
Pytasz ogółem czy coś konkretniej?