Jak pozbyć się długów pozostawionych po rodzinie?

Długi po rodzinie to temat, z którym możesz spotkać się np. podczas dziedziczenia. Musisz wiedzieć jakie zagrożenia niesie ze sobą Twoja bierna postawa w stosunku do długów pozostawionych po rodzinie. Wszystko to zostanie wyjaśnione w niniejszej publikacji.

Z dziedziczeniem po rodzinie związanych jest wiele potencjalnych zagrożeń. To właśnie wiedza i świadomość odnośnie tych ewentualnych zagrożeń jest tak istotna z punktu widzenia Twoich interesów prawnych oraz finansowych. Ważne jest, abyś na skutek swoich decyzji lub braku stosownych działań nie utracił płynności finansowej, nie popadł w spiralę zadłużenia, nie obniżył swojego dotychczasowego standardu życia itd. W dalszej części poradnika znajdziesz wiele praktycznych wskazówek w tym zakresie.

Czym są długi po rodzinie?

Dług to najprościej ujmując niespełniony obowiązek realizacji określonego świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Pamiętaj, że świadczenie to może być zarówno pieniężne, jak i rzeczowe. Może również polegać zarówno na działaniu oraz na zaniechaniu. Zatem długiem jest wszystko to, czego można od dłużnika (zobowiązanego), żądać osoba uprawniona (wierzyciel).

Jak definiuje się dług w orzecznictwie?

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 21 września 2016 r., sygn. akt: I ACa 1341/5 zdefiniował dług jako: „ogólną powinność spełnienia świadczenia obciążającego dłużnika na podstawie jednego stosunku zobowiązaniowego, obejmującą całość jego obowiązków wynikających z tego stosunku.”.

Z długami po rodzinie możesz spotkać się w sytuacji np. dziedziczenia. Pamiętaj, że długi zmarłego mogą sprowadzić na Ciebie wiele negatywnych konsekwencji, dlatego dokładnie przeanalizuj swoją sytuację prawną i precyzyjnie zbadaj spadek, który masz odziedziczyć.

Które przepisy regulują kwestię dziedziczenia?

Przepisy, które mają w tym temacie decydujące znaczenie to ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061) – zw. dalej: „k.c.”. Kluczowe w tym przedmiocie będą natomiast regulacje, które wynikają z Księgi Czwartej Kodeksu Cywilnego – Spadków (chodzi o przepisy kodeksu cywilnego od art. 922).

Dziedziczyć możesz na dwa sposoby – poprzez dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe – o tym wszystkim w dalszej części poradnika.

Kluczowe znaczenie dla Ciebie ma natomiast brzmienie art. 1012 k.c. Jest to przepis kodeksu cywilnego, który odnosi się do przyjęcie spadku wprost albo do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo do odrzucenia spadku.

Zgodnie z powyższym – spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Jakie rozróżniamy tryby dziedziczenia?

Pierwszym trybem jest dziedziczenie ustawowe.

W trybie tym chodzi o to, że podstawą dziedziczenia są przepisy kodeksu cywilnego i cała procedura odbywa się właśnie zgodnie z tymi wytycznymi. O szczegółach tego trybu będzie szerzej w dalszej części poradnika. Na tym etapie powinieneś wiedzieć, że musisz ustalić czy faktycznie w Twojej sprawie dochodzi do dziedziczenia ustawowego – oznacza to, że warto jest dokładnie sprawdzić, czy zmarły z Twojej rodziny, nie zostawił testamentu (czasem może okazać się to bardzo trudne).

Drugim trybem jest dziedziczenie testamentowe.

W trybie tym chodzi głównie o to, że podstawą dziedziczenia jest właśnie testament, który został wcześniej sporządzony przez zmarłego członka Twojej rodziny (chociaż może to być również osoba, która nie jest z Tobą spokrewniona – jednakże to inny temat, na odrębną publikację). Ważne jest, abyś ustalił, czy testament, którym dysponujesz jest prawdziwy, czy jest jedynym testamentem (w przypadku kilku decyduje data jego sporządzenia) itd.

Kiedy dziedziczymy długi zmarłego?

Prawa i obowiązki majątkowe (aktywa i długi) zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. W przypadku spadkobiercy, który dziedziczy w pierwszej kolejności, momentem otrzymania prawa do spadku jest data śmierci spadkodawcy. Dla dalszych spadkobierców tym momentem będzie data ewentualnego odrzucenia spadku przez spadkobiercę dziedziczącego w pierwszej kolejności.

Uwaga na ważny aspekt czasowy!

Zapamiętaj, że od 18 października 2015 roku, jeśli spadkobierca nie wykazuje żadnej reakcji, otrzymuje spadek z mocy prawa. Jest to wtedy przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Przed 18 października 2015 roku, przy braku reakcji, spadki dziedziczono wprost, więc zdarzały się przypadki dziedziczenia długów, które mogły zrujnować majątki spadkobierców. To właśnie te negatywne okoliczności spowodowały, że nasz ustawodawca zmienił przepisy w tym zakresie – co należy ocenić niezwykle pozytywnie z punktu widzenia interesów prawnych i finansowych osób, które nie wykazują aktywności podczas procesu dziedziczenia.

Jaka jest kolejność dziedziczenia?

Kolejność dziedziczenia wynika wprost z przepisów prawa (dziedziczenie ustawowe). Prawo spadkowe w Polsce wprowadza następującą kolejność dziedziczenia (grupy dziedziczenia ustawowego):

1. Pierwsza grupa: małżonek i dzieci;
2. Druga grupa: małżonek i rodzice;
3. Trzecia grupa: małżonek i rodzeństwo;
4. Czwarta grupa: dziadkowie;
5. Piąta grupa: pasierbowie;
6. Szósta grupa: gmina i skarb państwa.

Jak pozbyć się długów pozostawionych w spadku?

W pierwszej kolejności dokładnie sprawdź spadek, który masz odziedziczyć. Dokładnie prześledź czy i w jakiej wysokości długi wchodzą w skład spadku (sprawdzenie zobowiązań finansowych po zmarłym członku rodziny – na potrzeby niniejszej publikacji odnośnie długów w rodzinie).

Możliwe rozwiązania, które możesz zastosować, aby pozbyć się długów pozostawionych w spadku to m.in.:

• spłatę długów (musisz przemyśleć zasadność, możliwość, gdyż chodzi tu o spłatę zadłużenia spadkowego);
• rozłożenie długu na raty (ważne jest dokładne sporządzenie np. planu spłaty wierzycieli itd.);
• czasem rozwiązaniem jest kredyt konsolidacyjny (w przypadku większej ilości długów, jednakże zdecydowanie ta opcja powinna być ostatecznością i wymaga solidnego przygotowania i rozeznania w sprawach finansowo-prawnych);
• podjęcie rozmów z ustalonymi i rzeczywistymi wierzycielami o spłacie długów.

Oczywiście najlepszym sposobem, aby nie przyjmować na siebie trudnej sytuacji finansowej po zmarłym jest odrzucenie spadku, jednakże jest to rozwiązanie, które powinieneś dokładnie przeanalizować. Decyzja o odrzuceniu spadku powinna być dokładnie przemyślana, przeliczona i świadomie podjęta – zawsze.

W krytycznych momentach, gdy w poprzednim stanie prawnym przyjąłeś spadek wprost ze wszystkimi długami, możesz rozważyć opcję ogłoszenia upadłości konsumenckiej (ostateczność). Pozwoli to na odzyskanie płynności finansowej, ale jest to rozwiązanie, które ma dla Ciebie daleko idące skutki na przyszłość. Rozważ ogłoszenie upadłości konsumenckiej tylko wtedy, gdy faktycznie wszystkie inne rozwiązania związane z wyjściem z długów (w tym długów komorniczych) zawiodły lub nie sprawdziły się.

Czy przyjmować spadek z długami?

Na tak postawione pytanie nie sposób jest udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Czasem może okazać się, że długi w stosunku do całego majątku, który został Ci zapisany są znikome – wówczas warto jest je spłacić i realnie uzyskać sporą korzyść, która dodatkowo jest spełnieniem ostatniej woli bliskiej Ci osoby, która chciała, abyś to właśnie Ty odziedziczył po niej majątek.

Jak sprawdzić czy w spadku kryją się długi po zmarłym?

Pamiętaj o kilku praktycznych wskazówkach, które pozwolą Ci sprawdzić spadek w zakresie ewentualnych długów spadkowych po zmarłej osobie z Twojej rodziny:

• dociekaj, sprawdzaj i weryfikuj – oznacza to podejmowanie wszelkich legalnych kroków w kierunku ustalenia ewentualnych długów spadkowych;
• sprawdź księgi wieczyste nieruchomości (może okazać się, że jest ustanowiona hipoteka, którą należy spłacić);
• czasem w prywatnych rzeczach po osobie zmarłej możesz natrafić na dokumenty, które pozwolą Ci ustalić jej sytuację finansową – umowy pożyczek, umowy prowadzenia rachunków bankowych, pisma od komornika np. odnośnie egzekucji komorniczej);
• możesz złożyć w sądzie wniosek dotyczący wykonania tak zwanego spisu inwentarza. Przeprowadza go komornik, którego zadaniem jest dokonanie oceny składu spadku.

Na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę podczas dziedziczenia? Wskazówki praktyczne

Pamiętaj, że jeżeli chodzi o dziedziczenie długów, możesz mieć do czynienia z trzema scenariuszami:

1. Przyjmujesz spadek w całości (oznacza to przyjęcie spadku wprost). Jeśli podejmiesz taką decyzję przejmiesz całą masę spadkową, uwzględniającą zarówno majątek oraz długi;
2. Możesz zrzec się spadku. Odrzucenie spadku w całości oznacza Twoją rezygnację z całej masy spadkowej – z aktywów posiadanych przez spadkodawcę oraz jego długów;
3. Możesz przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje odpowiedzialnością za długi zmarłego wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku. Takie rozwiązanie zapewnia Ci bezpieczeństwo, nie naraża Cię na konieczność spłaty zadłużenia spadkodawcy. Pamiętaj jednak, że nie zawsze jest to jednak najkorzystniejszy scenariusz i musisz dokładnie sprawdzić spadek.

Generalna wskazówka praktyczna, o której warto pamiętać!

Jeśli przyjmiesz spadek w całości, jednak okaże się, że Twój zmarły biski miał długi, o których nie miałeś wcześniej pojęcia, zawsze będziesz musiał je uregulować i możesz wpaść w poważne problemy finansowe. Przyjęcie spadku należy bezsprzecznie i każdorazowo poprzedzić rzetelnym sprawdzeniem długów Twojego spadkodawcy. Musisz mieć w tym zakresie pełne rozeznanie i wiedzę.

Długi spadkowe – o czym powinieneś pamiętać?

Oto kilka wskazówek praktycznych dotyczących długów spadkowych:

1. Rozważ spłatę długów spadkowych, gdy po dokładnej analizie stanu i wartości całego spadku uznasz, że jest to dla Ciebie rozwiązanie korzystniejsze z punktu widzenia finansowego;
2. Dokładnie zbadaj wszelkimi legalnymi sposobami wartość majątku, który masz odziedziczyć. W szczególności sprawdź ewentualne długi spadkowe;
3. Jeżeli masz wątpliwości – skonsultuj się z prawnikiem, który specjalizuje się w sprawach spadkowych – zawsze. Jest to koszt, który może uchronić Cię przed negatywnymi konsekwencjami finansowo-prawnymi;
4. Jeżeli długów spadkowych jest więcej, zrób listę tych zobowiązań finansowych;
5. Pamiętaj, że kredyt konsolidacyjny na spłatę długów spadkowych powinien być ostatecznością – wcześniej przeanalizuj inne opcje i postaraj się własnymi siłami wyjść z długów spadkowych, jeżeli już zostały one przez Ciebie świadomie przyjęte;
6. Dokładnie przeanalizuj swoją sytuację finansową (możliwości finansowe oraz oszacuj ryzyka związane z ewentualnymi długami);
7. Unikaj spirali zadłużenia – szczególnie w kontekście długów spadkowych po rodzinie;
8. Sprawdź polisy w zakresie dostępnych świadczeń z tytułu odszkodowania (jeżeli ma to zastosowanie w danym przypadku);
9. Zapoznaj się ze wszystkimi dokumentami formalnymi, które zostawił po sobie Twój spadkodawca (umowy np. na kredyt gotówkowy itd.);
10. Otrzymanie spadku może być dla Ciebie zarówno korzystane, jak i problematyczne – dokładnie sprawdź spadek przed podjęciem jakichkolwiek kroków prawnych (jeżeli trzeba – korzystaj z pomocy fachowców).

Dziedziczenie – co ważnego twierdzi Sąd Najwyższy?

Zapamiętaj, że:

„Sześciomiesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z ustawy rozpoczyna się – zarówno dla spadkobiercy ustawowego powołanego w testamencie do spadku, jak i dla pozostałych spadkobierców ustawowych – z dniem, w którym dowiedzieli się oni z właściwego źródła o tym, że testament z uwagi na niezachowanie prawem przepisanej formy jest nieważny (art. 1015 § 1 k.c.).” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1991 r., sygn. akt: III CZP 75/90;

„Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadku tylko do wysokości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza. W związku z tym przepis art. 319 k.p.c stanowi, że jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych, albo do wysokości ich wartości. Sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów, ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 1977 r., sygn. akt: III CRN 102/77.

Adrian Chruszcz

Redaktor

redakcja@rankomat.pl

Prawnik z blisko 10-letnim doświadczeniem zawodowym. Wieloletni współpracownik największego wydawnictwa prawniczego w Polsce. Wyznaje zasadę, że większość nawet najbardziej skomplikowanych zagadnień można wyjaśnić w przystępny i zrozumiały dla każdego czytelnika sposób. Po godzinach zainteresowany historiami kryminalnymi i retrogamingiem.

Zobacz inne wpisy tego autora »

Komentarze:

Subscribe

Powiadom o

nowych dalszych komentarzachnowych odpowiedziach na moje komentarze

Label

Imię*

E-mail

Δ

Label

Imię*

E-mail

Δ

2 komentarzy

najnowszy

najstarszy oceniany

Inline Feedbacks

View all comments

Anna

3 lat temu

Mam problem czy przyjąć spadek. Boję się długów. Zanalazłam firmę detektywistyczną z licencją, która zajmuje się sprawdzaniem majątku. Czy ktoś korzystał z czegoś takiego?

3

Odpowiedz

Michalina

3 lat temu

Reply to  Anna

Polecam www.jakispadek.pl

0

Odpowiedz