Szukasz kredytu? Poza wyborem oferty konkretnego banku, musisz podjąć kilka innych, ważnych decyzji. Jedną z nich jest system rat – równych lub malejących. Kredytobiorcy szczególnie zaczęli interesować się tą kwestią w okresie podwyżek stóp procentowych, kiedy okazało się, że ich płatności z tytułu kredytów zdecydowanie wzrosły. Równe czy malejące – na jaki system spłaty warto się zdecydować?
- 1. Czym jest rata kredytu?
- 2. Od czego zależy wysokość raty?
- 3. Czym charakteryzuje się rata równa kredytu?
- 4. Czym charakteryzuje się rata malejąca?
- 5. Rata równa i malejąca – różnice
- 6. Raty równe i malejące – jakie są różnice w kosztach zobowiązania?
- 7. Raty równe i malejące – wady i zalety
- 8. Raty równe i malejące – jakie wybrać?
- 9. Zmiana raty równej na malejącą – czy jest możliwa?
- 10. Raty równe i malejące a wcześniejsza spłata kredytu
- 11. Warto wiedzieć:
Wielu kredytobiorców nie zdaje sobie sprawy, że mogą wybrać rodzaj rat. Dotyczy to nie tylko wieloletnich kredytów hipotecznych, ale również kredytów gotówkowych. Tymczasem to od tej decyzji zależą całkowite koszty zobowiązania. Różnica może wynosić nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych lub więcej. Dlatego nie zwracaj uwagi wyłącznie na oprocentowanie czy prowizję, ale również system spłaty rat.
Czym jest rata kredytu?
Zanim przejdziesz do wyboru systemu spłaty rat, musisz wiedzieć, że każda płatność do banku z tytułu zobowiązania składa się z części kapitałowej i odsetkowej. Druga z nich jest wynagrodzeniem tej instytucji za to, że korzystasz z jej środków. Spłata pierwszej oznacza natomiast, że zmniejsza się kwota salda, od którego naliczane są wspomniane odsetki.
Załóżmy, że masz do spłaty 100 tys. zł. Wysokość raty kredytu hipotecznego wynosi 1000 zł, z której 300 zł stanowią odsetki. Zatem po jednej płatności kwota kapitału do spłaty będzie wynosić 99 300 zł. Oczywiście to bardzo uproszczony przykład.
Wysokość odsetek zależy od oprocentowania kredytu, czyli sumy marży i stawki referencyjnej. Tą stawką może być:
- WIBOR i WIRON – dla kredytów w złotych,
- EUROIBOR – dla kredytów w euro,
- LIBOR – dla kredytów we frankach szwajcarskich i dolarach amerykańskich.
Jako że wartość tych wskaźników jest zmienna, rata kredytu hipotecznego w okresie kredytowania nie jest stała. WIBOR zależy od stopy referencyjnej określanej przez Radę Polityki Pieniężnej. Kiedy w okresie wzrostu stóp NBP Polacy stanęli przed koniecznością spłaty wyższej części odsetkowej, rozpoczęto poszukiwania nowego wskaźnika, który miałby go zastąpić i zapewniał większą stabilność. Wytypowano WIRON, ale ostatecznie nie wiadomo, czy to ten zostanie wybrany jako następca WIBOR-u. Eksperci zwrócili uwagę na dużą jego zmienność na przełomie 2023 i 2024 roku. Stąd brane są pod uwagę również inne wskaźniki.
Uwaga!
Od czego zależy wysokość raty?
Kwota raty zależy od wielu czynników, w tym:
- okresu spłaty,
- wysokości zobowiązania,
- oprocentowania,
- rodzaju raty – równej lub malejącej,
- wysokości stóp procentowych,
- prowizji.
Jeśli chodzi o wspomniane oprocentowanie stałe, to obowiązuje ono przez określony okres. W Polsce minimum to 5 lat, przy czym Credit Agricole oferuje spłatę kredytu ze stałą stopą przez 7 lat, a BNP Paribas zachęca natomiast 10-letnim okresem. Nie jest jednak tak, że taki wybór w każdym przypadku jest najlepszym rozwiązaniem. Natomiast w ostatnich kwartałach około 80% sprzedawanych hipotek stanowiły jednak te z okresowo stałym oprocentowaniem.
Spróbuj tego
Czym charakteryzuje się rata równa kredytu?
Rata równa, inaczej annuitowa, oznacza, że co miesiąc płacisz taką samą kwotę, ale nie przez cały okres spłaty. Początkowo udział części kapitałowej jest mniejszy niż odsetkowej. Zatem w większości płacisz bankowi wynagrodzenie za korzystanie z jego środków, a w mniejszym stopniu spłacasz kapitał kredytu. Wraz z upływem czasu proporcje się odwracają, tzn. regulujesz więcej kapitału niż odsetek.
Uwaga!
Wybór raty równej pozytywnie wpływa na zdolność kredytową z tego względu, że początkowo płatność jest niższa niż w przypadku raty malejącej. Poza tym ułatwia zarządzanie budżetem, ponieważ płacisz co miesiąc taką samą kwotę, ale jak wspomniałem – nie musi tak być przez cały okres spłaty zobowiązania. Jeśli masz kredyt z oprocentowaniem zmiennym i raty równe, każdy wzrost lub spadek stopy referencyjnej przełoży się na zmianę raty.
Czym charakteryzuje się rata malejąca?
Kredytobiorcy rzadziej decydują się na raty malejące, co wynika z ich wpływu na zdolność kredytową. W przypadku takiej raty musi ona być wyższa, gdyż początkowo płacisz większą kwotę niż przy ratach równych.
Jeżeli chodzi o raty malejące, część kapitałowa jest wyliczana poprzez podzielenie kwoty zobowiązania przez liczbę rat.
Załóżmy, że masz 240 tys. zł kredytu, który musisz spłacić przez 10 lat. Wtedy część kapitałowa w każdej płatności będzie wynosić 2 tys. zł. Odsetki naliczane są natomiast comiesięcznie od całego kapitału, który z miesiąca na miesiąc wynosi coraz mniej. Tym samym z tego bierze się malejąca kwota comiesięcznych płatności. Oczywiście, nie musi tak być. Wysokość raty uzależniona jest od stopy referencyjnej (dotyczy to zobowiązań opartych na wskaźniku WIBOR). Zatem możliwe, że w pewnym momencie rata malejąca… wzrośnie.
Rata równa i malejąca – różnice
Wskażmy kluczowe różnice pomiędzy systemem spłaty kredytu z ratą równą i malejącą. Powinieneś wziąć je pod uwagę decydując się na jedną z opcji.
W przypadku raty malejącej jej wysokość będzie początkowo zdecydowanie wyższa niż przy racie równej, a dodatkowo może jeszcze wzrosnąć w wyniku podwyższenia stóp procentowych NBP.
Spróbuj tego
Przy ratach malejących szybciej spłacasz kredyt. W przypadku rat równych początkowo płacisz głównie odsetki. Jeśli, np. po 4 latach spłaty zdecydujesz się sprzedać mieszkanie kupione na kredyt, wtedy w pierwszej kolejności środki uzyskane od kupującego pokryją zobowiązanie wobec banku. W przypadku gdy Twoje raty były malejące, mniejsza kwota trafi do banku, gdyż spłacona została większa część kapitału niż przy ratach równych.
Spróbuj tego
Całkowity koszt kredytu w ratach malejących będzie niższy niż w przypadku rat równych.
Raty równe i malejące – jakie są różnice w kosztach zobowiązania?
Jeśli zaciągasz kredyt gotówkowy na niewielką kwotę, nie zauważysz większej różnicy pod względem całkowitych kosztów, jakie poniesiesz. Natomiast przy wysokokwotowym kredycie hipotecznym te różnice mogą już być diametralne i wynosić nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych. Aby Ci pokazać, jak są duże, przeprowadziłem kalkulację dla kredytu o następujących parametrach:
- kwota kredytu – 500 tys. zł;
- okres kredytowania – 25 lat;
- oprocentowanie – 7,91% (średnie oprocentowanie kredytu hipotecznego w Polsce w lipcu 2024 roku według Europejskiego Banku Centralnego (EBC).
Zwróć uwagę, ile w poszczególnych przypadkach wynosi pierwsza i ostatnia rata, a także całkowita kwota do spłaty. W przypadku rat równych łącznie do banku trafi 1 148 795,53 zł, o ile oczywiście będziesz spłacać zobowiązanie zgodnie z harmonogramem.
- Rata na 1 – 3 829,32 zł
- Rata nr 300 – 3 829,32 zł
- Suma do spłaty – 1 148 795,53 zł
Natomiast w przypadku rat malejących wygląda to następująco:
- Rata nr 1 – 4 962,50 zł
- Rata nr 300 – 1 677,65 zł
- Suma do spłaty – 996 022,92 zł
Na pewno Twoją uwagę zwróciła ogromna różnica w całkowitej sumie do spłaty. Wybierając raty równe, łącznie poniesiesz koszty wyższe o ponad 150 tys. zł. Choć w początkowym okresie spłaty rata może być dużym obciążeniem finansowym, to jeśli Cię na nią stać, warto ją wybrać. Powyższe tabele pokazują również, jak bardzo zmienia się rata malejąca w czasie – w początkowym okresie kredytowania jest ok. 3 razy wyższa niż przy ostatniej płatności.
Raty równe i malejące – wady i zalety
Żaden z tych systemów płatności rat nie jest idealny. Podsumowałem zatem wady i zalety poszczególnych.
Do zalet rat równych zalicza się:
- niższa rata w początkowym okresie spłaty;
- wyższa zdolność kredytowa niż przy ratach malejących – możliwe, że tylko w razie takiego wyboru otrzymasz zobowiązanie;
- większa stabilność i przewidywalność – przez długi okres możesz płacić identyczną ratę.
Natomiast wady takich rat są następujące:
- początkowo zdecydowaną większość raty stanowią odsetki a nie kapitał;
- wyższy jest łączny koszt zobowiązania niż w przypadku rat malejących.
Natomiast zaletami rat malejących są:
- niższe całkowite koszty kredytowania;
- już od pierwszej raty dużą jej część stanowi kapitał;
- raty są coraz niższe – przy zaciąganiu zobowiązania możesz mieć wysokie zarobki i zdolność kredytową, ale nie wiesz, co będzie z czasem; dzięki ratom malejącym Twoje miesięczne obciążenie będzie coraz niższe, dzięki czemu łatwiej podołasz zobowiązaniu w przypadku ewentualnych problemów finansowych.
Do wad rat malejących trzeba zaliczyć:
- wysokie obciążenie finansowe na początku spłaty ze względu na wysoką ratę;
- niższą zdolność kredytową niż w przypadku rat równych;
- są bardziej podatne w początkowym okresie spłaty na wpływ zmiany stóp procentowych;
- mniejsza stabilność finansowa – w kolejnych miesiącach ponosisz koszt w różnej wysokości z tytułu płatności raty.
Raty równe i malejące – jakie wybrać?
Nie ma uniwersalnej odpowiedzi na to pytanie. Przypadek każdego kredytobiorcy należy przeanalizować indywidualnie. Jak widzisz po moich obliczeniach, raty malejące wiążą się z dużo niższymi łącznymi kosztami zobowiązania niż w przypadku rat równych.
Jeśli masz dużą zdolność kredytową, to taki wybór może być dla Ciebie bardzo korzystny. To także dobre rozwiązanie, jeśli zakładasz wcześniejszą spłatę, gdyż początkowo dużą część rat stanowi kapitał. Tym samym, jeśli zdecydujesz się na całkowitą spłatę zobowiązania po kilku latach, to kwota kapitału do spłaty będzie dużo mniejsza niż przy ratach równych. Z reguły zyskasz kilkadziesiąt tysięcy złotych oszczędności. Sam fakt, że kapitał kredytu hipotecznego szybko maleje, zwiększa się Twój komfort psychiczny.
Jeśli jednak nie masz dużej zdolności kredytowej, raty równe mogą być dla Ciebie jedynym wyborem. Ich zaletą jest niższa rata w początkowym okresie kredytowania w stosunku do rat malejących. Poza tym ułatwiają one zarządzanie budżetem ze względu na to, że przez długi okres będziesz płacić taką samą kwotę. Przy czym pamiętaj jednak, że gwarancję raty na takim samym poziomie daje wyłącznie wybór zobowiązania z oprocentowaniem stałym i ratą równą. Jeśli to oprocentowanie jest zmienne, to nawet rata równa może się zmieniać wraz ze wzrostem lub spadkiem stóp procentowych. Przy czym stałe oprocentowanie przy kredycie hipotecznym jest dostępne przez wspomniany już okres 5-10 lat.
Uwaga!
Zmiana raty równej na malejącą – czy jest możliwa?
Nawet w przypadku trwania umowy kredytowej, najprawdopodobniej bank nie będzie Ci robić problemów ze zmianą systemu rat. W tym celu złóż wniosek, a następnie poczekaj na decyzję. Bank ponownie sprawdzi Twoją zdolność kredytową, tzn. czy nowa wysokość miesięcznej raty nie obciąża za bardzo Twojego budżetu. W razie akceptacji wniosku konieczne będzie również zawarcie aneksu do umowy kredytowej.
Poza tym bank może naliczyć opłatę z tytułu zmiany warunków umowy – koszt zależy od danej oferty. Przykładowo, w Banku Millenium opłata za taką zmianę wynosi 500 zł, w Banku Pocztowym – 400 zł, a w Banku Spółdzielczym w Nowym Dworze – 200 zł
Raty równe i malejące a wcześniejsza spłata kredytu
Jeśli chodzi o kwestię systemu spłaty rat, nie wpływa to na możliwość spłaty zobowiązania przed czasem. Natomiast miej na uwadze, że rata równa wiąże się z płaceniem w początkowym okresie głównie odsetek. Tymczasem w wariancie rat malejących większość stanowi kapitał. Dlatego, jeśli, np. po kilku latach zdecydujesz się spłacić zobowiązanie, różnica w kwocie do zapłaty może być znacząca. Tutaj uwagę zwracają największe zalety raty malejącej – szybsze spłacanie wspomnianego kapitału.
Aby Ci zobrazować, jak duża jest różnica, pokażę Ci to na podstawie analizowanego już zobowiązania. Przypominam jego parametry:
- kwota kredytu – 500 tys. zł;
- okres kredytowania – 25 lat;
- oprocentowanie – 7,91%.
W przypadku rat równych po 10 latach spłacisz 97110,48 kapitału. Przy malejących będzie to aż 200 tys. zł. Jak widzisz, różnica jest bardzo duża. Jeśli masz wysoką zdolność kredytową i zakładasz, że będziesz w stanie szybko spłacić całe zobowiązanie, zdecyduj się na raty malejące. To one umożliwiają szybszą spłatę kapitału i bardzo duże oszczędności.
Warto wiedzieć:
- Wybór rat malejących wiąże się wysokimi płatnościami miesięcznymi na początku okresu spłaty, ale też ze spłacaniem większej kwot kapitału kredytu niż przy ratach równych.
- Raty równe nie oznaczają, że będą takie same w całym okresie kredytowania. Na nie również wpływają zmiany stóp procentowych NBP. Jeśli chcesz, aby rata nie zmieniała się przez dłuższy czas, wybierz zobowiązanie ze stałym oprocentowaniem.
- Możesz zmienić system spłaty rat, ale będzie się to wiązać z aneksem do umowy, analizą zdolności kredytowej i zapewne poniesieniem opłaty z tego tytułu.
- Jeśli rata kredytowa ma być malejąca, musisz mieć wyższą zdolność kredytową. Możliwe, że bank w Twoim przypadku zgodzi się wyłącznie na raty równe.
- Wybór raty równiej powoduje dużo wyższy całkowity koszt kredytu, ale zapewnia większą stabilność dla domowego budżetu.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Które raty są bardziej podatne na wahania stóp procentowych?
W przypadku rat malejących część odsetkowa naliczana jest od wysokości kapitału pozostałego do spłaty i oprocentowania. Kapitał ten jest najwyższy na początku okresu kredytowania. Dlatego wzrost stóp procentowych może znacznie zwiększyć wysokość rat w początkowej fazie spłaty. W przypadku rat równych zmiana stóp jest bardziej rozłożona w czasie. Wpływa na wysokość rat, ale początkowo ten wpływ jest niewielki, gdyż odsetki są naliczane od małego kapitału. Dlatego raty malejące są bardziej wrażliwe na wahania stóp procentowych, ale głównie na początku okresu kredytowania.
Raty równe czy malejące w przypadku kredytu gotówkowego?
Te zobowiązania obejmują znacznie mniejsze kwoty niż przy kredycie hipotecznym, a różnice w całkowitych kosztach raczej są nieznaczne. W tym przypadku spłata zobowiązania w ratach malejących daje raczej niewielkie oszczędności.
Jaka rata jest bardziej opłacalna w przypadku kredytu hipotecznego?
Pod względem finansowym zdecydowanie korzystniejszym rozwiązaniem jest rata malejąca. To również opłacalne pod kątem wcześniejszej spłaty zobowiązania.
Źródła
https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/kampanie_informacyjne/stala_czy_zmienna_stopa_oprocentowania
Jaki jest sens brania kredytu z ratą malejącą? Logika nakazuje wybór bezpieczniejszej raty annuitetowej i comiesięczna nadpłąta kapitału w wysokości równej różnicy pomiędzy obiema ratami. Wyjdzie na to samo jakbyśmy mieli ratę malejącą, a w przypadku ewentualnych podwyżek stóp będziemy mogli zrezygnować z nadpłaty jeśli będzie to zbyt dużym obciążeniem dla naszego budżetu. Dodatkowo rata malejącą obniża zdolność kredytową. W tym miejscu nie rozumiem w ogóle istnienia tego systemu spłąty
Mam ciekawe pytanie. Czy mając kredyt w systemie rat równych, a dopłacając do każdej raty tyle pieniędzy, aby odpowiadało wysokości raty kapitałowej systemu rat malejących otrzymam ratę malejącą? Czy odsetki będą kształtowały się inaczej? Przy założeniu, że nadpłata kredytu nie kosztuje, a każda nadpłata generuje nowy harmonogram spłaty.
Przekładając na przykład z artykułu
Rata malejąca: 2 444,44 zł (1 111,11 kapitał + 1 333,33 odsetki)
Rata równa: 1 909,66 zł (576,33 kapitał + 1 333,33 odsetki)
i dopłacam 534,78 do wysokości raty kapitałowej odpowiadającej racie malejącej
Odsetki będą kształtowały się tak samo jak w przypadku kredytu z ratą malejącą pod warunkiem takiego samego oprocentowania (chodzi głównie o marżę banku, ponieważ dla uproszczenia musimy założyć, iż oba kredyty będą ze zmienną stopą procentową opartą o wskaźnik WIBOR). Obecnie na rynku jest wiele banków, które oferują kredyty z taką samą dokładnie marża przy obu formach kredytowania. Tak jak opisano w artykule największa różnica polega na ocenie zdolności kredytowej (ponieważ w przypadku samodzielnego nadpłacania kredytu odbywa się to zawsze na warunkach dobrowolnych, a w przypadku rat malejących – w oparciu o z góry ustalony harmonogram spłaty zobowiązania).
Bardzo przydatny artykuł!