Odwołanie darowizny – jak i kiedy można odwołać darowiznę?

Czy można zmienić zdanie po zawarciu umowy darowizny? Jakie zachowanie obdarowanego lub inne okoliczności uprawniają do podjęcia takiej decyzji? Sprawdź, z czym wiąże się odwołanie darowizny, w jakim terminie jest możliwe oraz ile kosztuje. Ta wiedza może pomóc Ci odzyskać przekazane środki w wielu nieprzewidywalnych sytuacjach.

Odwołanie darowizny jest tematem, nad którym większość z nas rzadko się zastanawia. Częściej stresujący jest temat potencjalnego opodatkowania otrzymanych środków. Zgodnie z aktualnymi przepisami możesz uniknąć płacenia podatków od darowizn, których wartości nie przekraczają:

• • 36 120 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej,
  • 27 090 zł – dla osób należących do II grupy podatkowej,
  • 5 733 zł – dla osób należących do III grupy podatkowej [1].

Co jednak, gdy to Ty przekażesz komuś środki, a po pewnym czasie zmienisz zdanie? W końcu w życiu zdarzają się różne sytuacje, które mogą wpłynąć na Twoją decyzję. Niestety jednak prawo do otrzymania zwrotu darowizny jest dość jednoznaczne i nie zawsze staje po stronie darczyńcy. Ustawodawca szczegółowo opisał okoliczności, w których masz prawo do otrzymania zwrotu przedmiotu darowizny.

Czy możliwe jest odwołanie darowizny?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami darowizna jest umową, w której darczyńca deklaruje za darmo przekazać pewne świadczenie na rzecz obdarowanego. Nie musi być to zawarte w formie aktu notarialnego i nie wymaga nawet złożenia pisemnego oświadczenia woli. Aby jednak stało się w takim przypadku ważne, musi zostać spełnione przyrzeczone świadczenie.

Mimo tego są natomiast sytuacje, w których osoba obdarowująca drugą kosztem swojego majątku ma prawo do odwołania swojej darowizny. Muszą zaistnieć ku temu odpowiednie powody. Te z kolei są zależne m.in. od tego, czy doszło już do wykonania przedmiotowej umowy.

Darowizna w formie aktu notarialnego wymagana jest w przypadku przedmiotu darowizny będącego nieruchomością. Wynika to z art. 158 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania [2].

Z jakich powodów możliwe jest odwołanie darowizny?

Przyjrzymy się dokładnym okolicznościom umożliwiającym odwołanie darowizny. Są one zależne od tego, czy do wykonania darowizny doszło, czy też nie. Ponadto często pozostają one kwestią indywidualnej decyzji sędziego. Dotyczy to sytuacji, gdy strony nie dojdą do porozumienia i sprawa do sądu rzeczywiście trafi. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami:

• • odwołanie darowizny niewykonanej – jest możliwe, jeśli jeszcze przed wykonaniem darowizny darczyńca popadnie w niedostatek.
  • odwołanie darowizny wykonanej – jest możliwe, gdy darczyńca popadł w niedostatek lub w sytuacji, gdy darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Poniżej znajdziesz szczegółowe omówienie tych rozwiązań. Przeanalizowaliśmy ponadto sytuację śmierci obdarowanego i tego, co wtedy dzieje się z przekazaną mu wcześniej darowizną.

Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego

Darowizna może zostać odwołana przez darczyńcę nawet w sytuacji, gdy już została wykonana. Dzieje się tak w przypadku skrajnej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy. W art. 898 Kodeksu cywilnego użyte zostało sformułowanie „rażącej niewdzięczności” [3]. Ta natomiast definiowana jest jako działanie podejmowane przez obdarowanego, wymierzone przeciwko i mające na celu wyrządzenie darczyńcy krzywdy.

Jest to dość ogólna definicja, której rozstrzygnięcie pozostanie w rękach sądu. Przypisuje się takiemu działaniu natomiast celowość i umyślne, zawinione działanie czy też zaniechanie. Ponadto określa się, iż zachowanie takie musi być:

• naganne
• o ciągłym charakterze
• podejmowanie świadomie
• niegodzące się z wymogiem szacunku wobec darczyńcy ze względu na dokonaną darowiznę.

Pod pojęciem rażącej niewdzięczności rozumiane są również naruszenia majątku, ciała, czci i wolności obdarowującego. Wśród przykładów takich zachowań wymienić można m.in. spowodowanie rozstroju zdrowia, pozbawienie życia czy rażące naruszenia obowiązków rodzinnych. Ponadto dodać do tej grupy można również niewypełnienie warunków umowy i działania uniemożliwiające wszczęcie postępowania karnego przez darczyńcę przeciwko obdarowanemu.

Kiedy odwołanie z powodu rażącej niewdzięczności nie jest możliwe?

Istnieją dwie sytuacje, kiedy możliwe jest odwołanie darowizny przez rażącą niewdzięczność obdarowanego. Pierwsza zachodzi wtedy, gdy darczyńca obdarowanemu przebaczył. W chwili przebaczenia darczyńca dobrowolnie uniemożliwia odwołanie darowizny z powodu odnotowanej niewdzięczności, do której obdarowany dopuścił.

Druga sytuacja dotyczy próby odwołania darowizny w momencie, gdy czyni ona zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego. Mowa w tym przypadku o wszelkich sytuacjach, gdy takie zachowanie uznawane jest za moralnie potrzebne, usprawiedliwione oraz słuszne. Warto natomiast pamiętać, że ocena takiego stanu rzeczy zawsze jest subiektywna i zależy od decyzji sądu.

Odwołanie darowizny z powodu trudnej sytuacji życiowej darczyńcy

Możliwe jest odwołanie darowizny z powodu znalezienia się darczyńcy w niedostatku. Przepisy prawa w takich sytuacjach nakładają na obdarowanego obowiązek, by dostarczać darczyńcy środków mu niezbędnych do utrzymania:

• odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom,
• do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Co natomiast istotne, zgodnie z przepisami obdarowany może zwolnić się z tego obowiązku. Pozwala mu na to zwrot darczyńcy wartości wzbogacenia.

Aby w pełni pojąć istotę tego zapisu, warto skupić się nad rozumieniem terminu „niedostatek”. Mowa tu o sytuacji, w której już po przekazaniu darowizny osobie tej zabraknie środków na zaspokojenie własnych potrzeb. Musi zaistnieć w tym przypadku również niemożność zaspokojenia w całości lub w części swoich podstawowych potrzeb własnymi siłami. Wysokość takiego obowiązku wyznaczana jest wyłącznie przez wartość wzbogacenia, czyli darowizny.

Przywołać tu warto również odwołanie darowizny niewykonanej. Ono jednak możliwe jest w specyficznych warunkach – już po zawarciu umowy darowizny, ale jeszcze przed jej wykonaniem, czyli przekazaniem środków. Tyczy się to głównie sytuacji, w których stan majątkowy darczyńcy niespodziewanie ulega drastycznej zmianie. W jej wyniku wykonanie świadczenia okazuje się nie być możliwe bez uszczerbku dla:

• jego usprawiedliwionych potrzeb,
• ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny a śmierć obdarowanego

Załóżmy, że osoba, która otrzymała od Ciebie darowiznę, po pewnym czasie zmarła. Wydawać by się mogło, że w takim przypadku masz prawo domagać się zwrotu swojej własności. Argumentować taką sytuację możesz przykładowo tak, że osoby, której dany przedmiot czy środki zostały powierzone, już nie ma i nie jest w stanie z nich korzystać.

Niestety śmierć osoby obdarowanej nie uprawnia Cię do odwołania przekazanej darowizny. Co więcej, nie masz możliwości odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności osób innych niż sam obdarowany. Dotyczy to zatem również jego spadkobierców.

Szczególną sytuacją jest odwołanie darowizny w wyniku rażącej niewdzięczności w chwili śmierć darczyńcy. Jest to możliwe wyłącznie, gdy:

• • darczyńca był uprawniony do odwołania darowizny w chwili śmierci lub,
  • obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia albo umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, w konsekwencji którego darczyńca zmarł [4].

Jak odwołać darowiznę?

Oświadczenie o odwołaniu darowizny powinna mieć formę pisemną, a darczyńca musi złożyć ten dokument do osoby obdarowanej. Jeśli nie wyrazi ona zgody na zwrot otrzymanych środków, sprawa może trafić do sądu. W przypadku nieruchomości (podobnie jak przy zawieraniu umowy) niezbędne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Gdy obdarowany otrzyma takie oświadczenie, staje się oficjalnie uważany za osobę, która bezpodstawnie się wzbogaciła. W praktyce oznacza to, że może zostać pociągnięty do obowiązkowego zwrotu zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W jakim terminie można odwołać darowiznę?

Zgodnie z przepisami darczyńca ma dokładnie rok na zgłoszenie odwołania darowizny przez rażącą niewdzięczność obdarowanego. Co jednak szczególnie istotne, termin ten liczony jest od dnia, w którym dowiedział się o niewdzięczności. Nie ma to żadnego odniesienia do daty samego zawarcia umowy.

W praktyce oznacza to, że cofnięcie darowizny możliwe jest nawet po wielu latach od chwili zawarcia umowy. Ważne natomiast, by w chwili składania wniosku o takie działanie nie minęło więcej czasu niż rok od chwili zaistnienia wyżej wymienionych okoliczności. Jeśli wspomniany czas minie, nie ma innej opcji cofnięcia darowizny.

Kiedy sąd może nie wyrazić zgody na odwołanie darowizny?

Gdy osoba obdarowana nie wyraża zgody na dobrowolne oddanie darowizny, sprawa może zostać przekazana do sądu. W takim przypadku sąd indywidualnie ocenia, czy przesłanki skłaniające darczyńcę do wycofania darowizny noszą znamiona rażącej niewdzięczności. Jeśli tak jest i nie minął rok od chwili ich ujawnienia, wynik może być pozytywny dla wnioskodawcy. Brak zgody na odwołanie darowizny zdarza się, gdy np.:

• • czyny osoby obdarowanej nie noszą znamion rażącej niewdzięczności;
  • czyny są nieumyślne, drobne i niewykraczające w określonych środowiskach ponad zwyczajne konflikty rodzinne oraz życiowe;
  • czyny i zdarzenia są wywołane działaniem oraz zachowaniem darczyńcy;
  • darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego (była czymś moralnie usprawiedliwionym, słusznym itp.).

Ile kosztuje cofnięcie darowizny?

Koszt cofnięcia darowizny zależy w głównej mierze od tego, w jaki sposób rozwiązana zostanie sytuacja. Darczyńca może zwrócić się bezpośrednio do obdarowanego ze swoją prośbą. Jeśli zostanie ona pozytywnie rozpatrzona, żadna ze stron nie poniesie żadnych kosztów. Umowa dotyczy bowiem bezpłatnego świadczenia i jej zwrot również nie zakłada regulowania dodatkowych opłat.

Zupełnie inaczej wygląda jednak sytuacja, w której darczyńca nie zamierza dobrowolnie zwrócić darczyńcy przedmiotu darowizny. Wtedy darczyńca ma prawo zgłosić sprawę do sądu. Mowa tu o wytoczeniu powództwa o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o zwrocie darowizny. Opłata od złożonego pozwu zależy od wartości darowizny, której dotyczy sprawa. Co istotne, koszt ten ponosi osoba odpowiedzialna za złożenie pisma, czyli darczyńca.

Strona w postępowaniu może być reprezentowana przez radcę prawnego lub adwokata. Opłata skarbowa od pełnomocnika wynosi 17 zł. Dodatkowo doliczyć do tego trzeba oczywiście koszt usług kancelarii, ustalany indywidualnie. Kolejny wydatek stanowić mogą koszty niezbędne do przeprowadzenia poszczególnych dowodów, np. opinie biegłych. Takie przypadki i ceny zależą od specyfiki konkretnego przypadku i sytuacji.

Ostatecznie to strona, która przegra spór, ponosi wszystkie koszty procesu. W praktyce więc oznacza to, że jeśli darczyńca kieruje sprawę do sądu, a następnie sąd przyzna mu rację, to obdarowany będzie musiał zwrócić wszystkie zaistniałe koszty postępowania. Dodatkowo oczywiście zostanie zobligowany przez sąd do zwrotu darowizny będącej przedmiotem sprawy.

Czym jest darowizna?

Umowa darowizny zawierana jest między dwoma stronami: darczyńcą oraz obdarowanym. Pierwszy z wymienionych zobowiązuje się do wykonania bezpłatnego świadczenia na rzecz drugiego. Ma się to odbyć kosztem jego majątku. Jest to forma nieodpłatna i najczęściej zawierana między osobami sobie bliskimi lub takimi, które łączą silne więzi emocjonalne.

Darczyńca zobowiązuje się przestrzegać warunków umowy i spełnić świadczenie bezpłatnie. Osoba obdarowana nie jest zobligowana do zapłaty czy rekompensaty na rzecz darczyńcy. Pozaprawnie ma natomiast obowiązek okazania wdzięczności za świadczenie.

Akceptowalne jest zawarcie w umowie darowizny warunków niezbędnych do jej spełnienia. Najczęściej opisują one oczekiwanie zachowanie obdarowanego, uprawniające do otrzymania darowizny. Wskazane jest, aby taki dokument został zawarty w formie aktu notarialnego, nie jest to jednak konieczne (z wyjątkiem darowizny nieruchomości). Umowa ta może stać się ważna również w innych formach, pod warunkiem spełnienia przyrzeczonego świadczenia (np. przekazania określonych w umowie środków).

Patryk Korzec

Redaktor

redakcja@rankomat.pl

Dziennikarz i copywriter zafascynowany światem inwestycji, bankowości i finansów. Absolwent Uniwersytetu Opolskiego oraz Warszawskiego. Doskonalił swoje umiejętności w kilku lokalnych i ogólnopolskich redakcjach internetowych oraz radiowych. Prywatnie miłośnik podróży, książek oraz nowinek technologicznych.

Zobacz inne wpisy tego autora »

Komentarze:

Subscribe

Powiadom o

nowych dalszych komentarzachnowych odpowiedziach na moje komentarze

Label

Imię*

E-mail

Δ

Label

Imię*

E-mail

Δ

0 komentarzy

najnowszy

najstarszy oceniany

Inline Feedbacks

View all comments