Kto i kiedy musi zapłacić podatek od pożyczki? W jaki sposób obliczyć jego wysokość i jak go uregulować? PCC bywa problematyczny, ale gdy się lepiej pozna zasady jego działania, uporanie się z nim przestaje być problemem. W tym artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje, dzięki którym sprawdzisz, czy musisz zapłacić podatek od pożyczki i w jaki sposób to ewentualnie zrobić.
- 1. Co to jest i jak działa podatek od pożyczki prywatnej?
- 2. Kto i kiedy musi zapłacić podatek od pożyczki prywatnej (PCC)?
- 2.1. Co, jeśli pożyczkobiorców jest kilku?
- 3. Kiedy trzeba zapłacić podatek od pożyczki i ile jest na to czasu?
- 4. Ile wynosi podatek od pożyczki?
- 4.1. Czym jest podstawa opodatkowania?
- 4.2. Naliczanie podatku od pożyczki w 2025 roku
- 5. Zwolnienie z podatku od pożyczki
- 5.1. Pożyczka do 1 000 zł
- 5.2. Zwolnienia przy pożyczce od rodziny
- 5.3. Podatnicy VAT vs podatek od czynności cywilnoprawnych
- 6. Jak rozliczyć podatek od pożyczki? Instrukcja krok po kroku
- 6.1. Deklaracja w sprawie PCC
- 6.2. Zbiorcza deklaracja w sprawie PCC (jeśli dotyczy)
- 6.3. Jak złożyć dokumenty?
- 6.4. Kiedy i gdzie złożyć dokumenty?
- 6.5. Termin i sposób zapłaty podatku
- 7. Jak udokumentować pożyczkę?
- 8. Warto zapamiętać
Portfel kredytów i pożyczek konsumenckich urósł w 2024 roku o 40 miliardów złotych – wynika z raportu Biura Informacji Kredytowej. Kwota kredytów gotówkowych udzielonych przez banki wyniosła 94,9 mld złotych, a pożyczek pozabankowych – 6,9 mld złotych. Do tych sum dodać należałoby jeszcze pożyczki od bliskich i znajomych, których najczęściej nie uwzględniają raporty. Praktyka pokazuje natomiast, że cieszą się one dość dużą popularnością, choć należy na nie uważać. Zależnie od warunków i okoliczności mogą być objęte podatkiem od czynności cywilnoprawnych, czyli tzw. PCC. Sprawdź, ile wynosi, gdzie go zgłosić, jak uregulować, kogo dotyczy i w jakich sytuacjach możesz go uniknąć.
Co to jest i jak działa podatek od pożyczki prywatnej?
Umowa pożyczki definiowana jest przez Kodeks Cywilny. W art. 720. przeczytać możesz, że:
Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Popularne określenie „podatek od pożyczki prywatnej” odnosi się z kolei do podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest to danina obejmująca wszelkie zobowiązania między osobami prywatnymi (z pewnymi wyjątkami, o których mowa w dalszej części artykułu). Jej szczegółowe warunki i zasady działania reguluje Ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych. Jak możemy przeczytać w art. 1.1.:
Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
🔵 umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
🔵 umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
🔵 (uchylona)
🔵 umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
[…]
W praktyce zatem każda pożyczka objęta jest podatkiem PCC. Nie zawsze jednak, jako pożyczkobiorca, musisz go regulować. W polskich przepisach jest szereg wyjątków i sytuacji zwalniających z tego nieprzyjemnego obowiązku. W tym artykule przyjrzymy się im bliżej.
Kto i kiedy musi zapłacić podatek od pożyczki prywatnej (PCC)?
Podatek od pożyczki prywatnej zawsze płaci osoba otrzymująca dodatkowe środki, czyli pożyczkobiorca. Wyjątkiem jest sytuacja, w której umowa zawierana jest w obecności notariusza. W takim przypadku obowiązek opłaty PCC przejmuje urzędnik, który reguluje daninę w imieniu pożyczkobiorcy. Zajmuje się wtedy zresztą wszystkimi formalnościami, odciążając obie strony (odpłatnie).
Sam obowiązek zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych dotyczy sytuacji, gdy:
✅ pożyczkodawca ma stałe miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie Polski i czynność cywilnoprawna (w tym przypadku podpisanie umowy pożyczkowej) miała miejsce w Polsce,
✅ umowa pożyczki dotyczy pieniędzy lub rzeczy znajdujących się na terytorium Polski.
Jak możemy przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Finansów: „obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy pożyczki”. Szczególną sytuacją jest wypłata środków niejednokrotnie, gdy ostateczna suma zobowiązania nie jest jeszcze znana w chwili zawierania umowy. W takim przypadku „obowiązek podatkowy powstaje z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych”.
Co, jeśli pożyczkobiorców jest kilku?
Zdarzają się sytuacje, w których jedna umowa pożyczkowa określa kilku pożyczkobiorców. Wszystkie te osoby solidarnie zobowiązują się odpowiadać za spłatę zobowiązania. Co natomiast istotne, fakt, że jest ich kilkoro, nie zwalnia ich z obowiązku uregulowania podatku.
Niezależnie od wysokości PCC jego zapłata spoczywa w takim samym stopniu na każdym z pożyczkobiorców. W praktyce oznacza to, że ustawodawca w żaden sposób nie narzuca, kto dokładnie ma uregulować płatność, tzn.:
➡️ jeden pożyczkodawca może uregulować całą kwotę podatku,
➡️ każdy pożyczkodawca może uregulować taką samą kwotę, by suma pokrywała wysokość podatku,
➡️ pożyczkobiorcy mogą w dowolny sposób podzielić się kwotą podatku, o ile suma wszystkich części pokryje go w całości.
W szczególnych okolicznościach do podziału podatku między pożyczkobiorców może przyczynić się urząd skarbowy. Dzieje się tak, gdy opłata nie zostanie uregulowana w terminie. Wtedy jednak należy liczyć się również z dodatkowymi odsetkami i kosztami egzekucji.
Kiedy trzeba zapłacić podatek od pożyczki i ile jest na to czasu?
Z wyjątkiem sytuacji opisanych przez ustawodawcę każde zawarcie umowy pożyczki prywatnej obliguje pożyczkobiorcę do opłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych.
Termin złożenia odpowiedniej deklaracji oraz uregulowania podatku zależny jest od chwili powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pożyczkobiorca ma na to maksymalnie 14 dni. Zależnie od szczegółów pożyczki, po tym czasie może przestać obowiązywać zwolnienie z podatku. Dodatkowo zaniedbanie obowiązku może sprowadzić na Ciebie problemy w postaci wyższej stawki podatku.
Ile wynosi podatek od pożyczki?
Wysokość podatku PCC jest regulowana przez ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych. W 2019 roku zostały wprowadzone w niej istotne zmiany obniżające wysokość daniny, która wcześniej wynosiła 2 proc. podstawy opodatkowania pożyczki. Aktualnie obowiązują dwie stawki:
✅ 0,5 proc. – w przypadku standardowego uregulowania podatku w terminie wskazanym przez ustawodawcę,
✅ 20 proc. – podwyższona stawka podatku w przypadku wykrycia przez organy podatkowe uchylania się od opłacenia należności.
Czym jest podstawa opodatkowania?
Podstawa opodatkowania to nic innego, jak tylko kwota, od której liczona jest wysokość podatku. W przypadku PCC jest to zatem po prostu wartość pożyczonej kwoty pieniędzy. Przyjmując, że osoba bliska udziela Ci pożyczki w wysokości 2 000 zł, to właśnie ta suma jest podstawą opodatkowania i od niej naliczany jest podatek.
Nieco bardziej skomplikowane jest to w przypadku pożyczki, której wartość nie została ustalona z góry, podczas zawierania umowy. Może stać się tak w sytuacji, gdy strony umawiają się na wsparcie w pewnym zakresie, np. przy użyciu ewentualnych wpłat wielokrotnych, jednak bez określania wysokości każdej z nich. W takiej sytuacji za podstawę opodatkowania uznaje się każdą przekazaną kwotę, a nie ich sumę.
Przykład
Naliczanie podatku od pożyczki w 2025 roku
Sprawdźmy wysokość podatku PCC w praktyce. Przyjmijmy założenia wcześniejszej, przykładowej pożyczki na 2000 zł. W takim przypadku podatek od niej wynosić będzie:
🔎 0,5 proc. x 2 000 zł = 10 zł
Jeśli jednak go nie uregulujesz i zostanie to ujawnione podczas kontroli skarbowej, zastosowana zostanie wobec Ciebie podwyższona stawka opodatkowania:
🔎 20 proc. x 2 000 zł = 400 zł
Jak widzisz, samodzielnie rozliczanie podatku PCC zdecydowanie się opłaca, bo kwota jest wtedy znacznie niższa. Zaciągając zobowiązanie prywatne zawsze pamiętaj o odliczeniu od otrzymanej kwoty podatku. Dzięki temu dowiesz się, jaką kwotę ostatecznie „na rękę” otrzymasz.
Zwolnienie z podatku od pożyczki
Ustawodawca przewidział kilka scenariuszy, w których pożyczkobiorcy nie muszą płacić podatku PCC od pożyczek. Są one zależne od kilku zmiennych: od specyfiki stron umowy pożyczkowej, aż po sumę, której ona dotyczy. Przykładami mogą być:
organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności (będą biorącymi pożyczkę) wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
wspólnicy (akcjonariusze) udzielający pożyczki spółce kapitałowej.
Poniżej omówiliśmy kilka sytuacji, które mogą dotyczyć osób prywatnych, zaciągających zobowiązania prywatne. W ich przypadku rzeczywiście możesz uniknąć płacenia PCC.
Pożyczka do 1 000 zł
Jeśli pożyczasz od osoby prywatnej (nawet spoza I grupy podatkowej) kwotę nieprzekraczającą 1000 zł, nie musisz odprowadzać od niej podatku PCC. Co natomiast istotne, dotyczy to wyłącznie zobowiązania jednorazowego. W takim przypadku nie ciąży na Tobie nawet obowiązek zgłoszenia nowego zobowiązania do urzędu skarbowego w celu przyznania zwolnienia.
Taki zapis obecny jest w przepisach od 2019 roku. We wcześniejszej wersji zwolnienie to dotyczyło pożyczki w wysokości łącznej wynoszącej maksymalnie 5 000 zł w ciągu ostatnich 3 lat.
Zwolnienia przy pożyczce od rodziny
Pożyczki od rodziny mogą być zwolnione z podatku lub wymagać tylko zgłoszenia urzędowi skarbowemu w określonym terminie. Warunki tego zależą natomiast od pożyczanej kwoty oraz stopnia pokrewieństwa między stronami umowy.
Pożyczka jest zwolniona z podatku PCC, gdy jest zawarta między osobami:
➡️ z I grupy podatkowej i nie przekracza kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn (36 120 zł);
➡️ z najbliższej rodziny i przekracza kwotę wolną od podatku, o ile spełnione zostaną dwa warunki:
🔵 pożyczkodawca w ciągu 14 dni od chwili zawarcia umowy pożyczki złoży deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w odpowiednim urzędzie skarbowym,
🔵 pożyczkodawca udokumentuje otrzymanie pieniędzy na swój rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo–kredytową lub przekazem pocztowym.
Do I grupy podatkowej zaliczani są:
✅ małżonkowie
✅ rodzice
✅ dziadkowie
✅ pradziadkowie
✅ dzieci
✅ wnuki
✅ prawnuki
✅ pasierb
✅ ojczym
✅ macocha
✅ rodzeństwo
✅ teściowie
✅ zięć
✅ synowa
✅ inne osoby uważane za wstępne lub zstępne w rozumieniu Ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Pod pojęciem osób najbliższych rozumiani są:
☑️ małżonkowie,
☑️ zstępni (dzieci, wnuki i prawnuki),
☑️ wstępni (pradziadkowie, dziadkowie i rodzice),
☑️ pasierb,
☑️ ojczym,
☑️ macocha,
☑️ rodzeństwo,
☑️ inne osoby uważane za wstępne lub zstępne w rozumieniu Ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Co ważne, w powyższych przypadkach wszystkie pożyczki od tej samej osoby się sumują w okresie ostatniego roku i 5 lat poprzedzających ten rok. Wspomnianej powyżej deklaracji ponadto nie musisz składać, jeśli umowa pożyczki została zawarta w obecności notariusza. Jeśli tak się stało, to obowiązek ten przechodzi na urzędnika.
Podatnicy VAT vs podatek od czynności cywilnoprawnych
Nie tylko pożyczki prywatne mogą być zwolnione z podatku PCC. Nie dotyczy on również sytuacji, w których:
➡️ umowa pożyczki podlega opodatkowaniu VAT,
➡️ przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności.
Zapis ten reguluje art. 2. pkt 4. Ustawy o podatku PCC. Choć brzmi on zawile, jest dość oczywisty. W praktyce oznacza, że pożyczkobiorca nie musi płacić podatku, gdy jest on udzielany w ramach odpłatnego świadczenia usług przez podatników VAT, czyli zarejestrowane firmy.
Jeśli więc pożyczasz pieniądze od legalnie działającej firmy pożyczkowej, nie musisz przejmować się regulowaniem podatku czy zgłaszaniem zobowiązania do skarbówki. Na Twojej głowie pozostaje jedynie jej spłata zgodnie z zapisami umowy.
Jak rozliczyć podatek od pożyczki? Instrukcja krok po kroku
Podatek od pożyczki możesz rozliczyć stacjonarnie w urzędzie skarbowym, listownie lub online. Ostatnia metoda jest najwygodniejsza, choć niektórzy wolą tę pierwszą, bo mogą w jej przypadku liczyć na wsparcie doświadczonych pracowników US. W praktyce natomiast nie jest to aż tak trudne. Poniżej znajdziesz opis wszystkich pięciu kroków, dzięki którym sprawnie przejdziesz przez cały ten proces.
Deklaracja w sprawie PCC
Samodzielne rozliczenie podatku PCC wymaga złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3. Musisz złożyć go naczelnikowi urzędu skarbowego odpowiedniego dla Twojego miejsca zamieszkania. Samodzielnie określasz w tym dokumencie:
☑️ podstawę opodatkowania,
☑️ stawkę podatku,
☑️ wysokość podatku.
Jeśli pożyczkę wraz z Tobą zaciągnęło więcej osób, wszyscy musicie rozliczyć się ze skarbówką. W takim przypadku jedna osoba wypełnia deklarację PCC-3, a pozostałe składają załączniki PCC-3/A (Informacja o pozostałych podatnikach). Wszystkie te dokumenty powinny zostać złożone do jednego urzędu skarbowego.
Zbiorcza deklaracja w sprawie PCC (jeśli dotyczy)
W szczególnych przypadkach, zamiast standardowej deklaracji PCC-3 możliwe jest złożenie zbiorczej deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-4. Dotyczyć to może sytuacji, gdy w danym miesiącu zawarłeś co najmniej trzy umowy pożyczki, umowy sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych, a ostatnia z nich została dokonana przed upływem 14 dni od chwili dokonania pierwszej.
Przykład
Jak złożyć dokumenty?
Jak wspominaliśmy, deklarację możesz złożyć na kilka sposobów:
✅ w wersji papierowej – konieczne jest udanie się do urzędu skarbowego odpowiedniego dla Twojego miejsca zamieszkania. Alternatywnie możesz zrobić to z wykorzystaniem operatora pocztowego, wysyłając dokumenty na adres urzędu;
✅ elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy – odpowiednie rozwiązanie znajdziesz w zakładce e-Deklaracje. Konta osób fizycznych po zalogowaniu nie wymagają podpisu kwalifikowanego czy podpisu danymi autoryzującymi;
✅ elektronicznie w usłudze e-Deklaracje – bez korzystania z zalogowanego konta, podpisując wniosek danymi autoryzacyjnymi lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Co ważne, nie ma możliwości dołączenia do deklaracji składanej online załączników, np. w postaci umowy pożyczkowej czy potwierdzeń przelewów. Konieczne jest wysłanie ich na żądanie urzędu, np. drogą mailową. Ponadto dokumenty PCC-3/A czy PCC-4/A również nie mogą stanowić załączników do głównego formularza. Składa się je jako oddzielne pisma.
Kiedy i gdzie złożyć dokumenty?
Czas na złożenie dokumentów do urzędu skarbowego zależy od rodzaju deklaracji, która Cię dotyczy:
➡️ PCC-3 (również z załącznikiem PCC-3A) muszą zostać złożone w ciągu 14 dni od chwili zawarcia umowy;
➡️ PCC-4 (również z załącznikiem PCC-4A) należy złożyć do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Termin i sposób zapłaty podatku
Termin uregulowania podatku jest adekwatny do czasu na złożenie stosownych dokumentów. Ponownie zależy on od rodzaju złożonej deklaracji:
➡️ PCC-3 – na uregulowanie podatku masz 14 dni od dnia zawarcia umowy,
➡️ PCC-4 – na uregulowanie podatku masz czas do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Podatek PCC możesz opłacić w stacjonarnej kasie urzędu skarbowego lub w formie przelewu bankowego na rachunek bankowy właściwego urzędu. Zrobisz to również bezpośrednio z poziomu platformy e–Urząd Skarbowy.
Jak udokumentować pożyczkę?
Zaciągnięcie pożyczki powinno zostać odpowiednio udokumentowane. Najłatwiej jest zrobić to na jeden z dwóch sposobów:
➡️ podpisać stosowną umowę zawierającą szczegóły zobowiązania,
➡️ zrobić to w obecności notariusza z potwierdzeniem aktem notarialnym.
Oba te rozwiązania chronią interesy zarówno pożyczkobiorcy, jak i pożyczkodawcy. Ponadto są bardzo przydatne w przypadku konieczności przedstawienia dokumentacji pożyczki. Wymagać tego od Ciebie może urząd skarbowy podczas ubiegania się o zwolnienie z podatku PCC. W takim przypadku warto przedstawić nie tylko zawartą umowę, ale też dowód przekazania środków:
✅ przelew na konto w banku,
✅ przelew na rachunek w SKOK–u,
✅ przekaz pocztowy.
Pożyczki na kwotę poniżej 1 000 zł nie wymagają żadnej dokumentacji, co oznacza, że mogą mieć nawet charakter umowy ustnej i przekazania środków w gotówce. W praktyce jednak warto zawsze dążyć do sporządzenia odpowiedniej umowy. To bardzo przydatne rozwiązanie, szczególnie w chwili wystąpienia problemów ze spłatą czy konfliktu między pożyczkodawcą i dłużnikiem.
Warto zapamiętać
- Pożyczki prywatne są objęte podatkiem od czynności cywilnoprawnych, znanym powszechnie jako PCC. Jego podstawowa wysokość to 0,5 proc. podstawy opodatkowania, czyli kwoty zobowiązania.
- Jest szereg sytuacji pozwalających na zwolnienie z PCC. Dotyczy to m.in. umów podlegających opodatkowaniu VAT, zawieranych z najbliższą rodziną czy opiewających na mniej niż 1000 zł.
- Deklarację w sprawie PCC należy złożyć w okresie 14 dni od chwili zawarcia umowy pożyczki w odpowiednim urzędzie skarbowym. Służy do tego formularz PCC-3, który możesz złożyć online lub osobiście w placówce stacjonarnej.
Najczęściej zadawane pytania
Co grozi za niezgłoszenie pożyczki?
Jeśli pożyczka nie jest zwolniona z podatku PCC oraz zgłoszenia jej, należy poinformować o niej odpowiedni urząd skarbowy. W przeciwnym wypadku skutkować to może naliczeniem stawki sankcyjnej wynoszącej 20 proc. zamiast regularnych 0,5 proc.
Do jakiego urzędu skarbowego zgłosić pożyczkę?
Zgodnie z przepisami deklaracja PCC-3 powinna zostać zgłoszona do urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy. Może on zrobić to w terminie 14 dni od chwili zawarcia umowy.
Czy pożyczki prywatne są legalne?
Tak, pożyczki prywatne są w Polsce legalne. Co natomiast istotne, należy pamiętać o ich opodatkowaniu. Przepisy nie narzucają ponadto, czy muszą one być obarczone kosztami wobec pożyczkobiorcy, co oznacza, że mogą być darmowe.
Źródła
https://media.bik.pl/informacje–prasowe/846933/podsumowanie–roku–2024–na–rynku–kredytow–i–pozyczek–konsumenckich–w–polsce–wyzwania–i–prognozy–na–rok–2025
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20000860959/U/D20000959Lj.pdf
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
https://www.podatki.gov.pl/pcc–sd/rozliczenie–podatku–pcc–od–pozyczki/
