Na czym polega wspólność ustawowa i czym różni się od majątku osobistego każdego z małżonków? Ustrój wspólności majątkowej jest powszechnie stosowany w przypadku zawarcia małżeństwa, choć nie jest obowiązkowy. Sprawdź, w jakich okolicznościach ustaje, jakich dóbr dotyczy i czy warto się na niego zdecydować.
- 1. Czym jest i jak działa wspólnota majątkowa?
- 1.1. Wspólnota majątkowa a Kodeks rodzinny i opiekuńczy
- 1.2. Majątek wspólny vs majątek osobisty
- 2. Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
- 3. Co nie stanowi części majątku wspólnego w trakcie małżeństwa?
- 3.1. Wspólnota majątkowa a długi współmałżonka
- 4. Kiedy ustaje małżeńska wspólność majątkowa?
- 4.1. Wspólnota majątkowa a rozwód
- 5. Kiedy warto zdecydować się na wspólnotę majątkową?
- 6. Kiedy lepsza będzie rozdzielność majątkowa?
- 7. Warto wiedzieć
Badanie „Związek a finanse” z 2023 roku, przeprowadzone przez Santander Consumer Bank, ujawniło, że na wspólność majątkową decyduje się 90 proc. Polaków w związku małżeńskim. Rozdzielnością interesują się przede wszystkim osoby młode (18-29 lat) z dużych miast powyżej 250 tys. mieszkańców. Cechują je też stosunkowo wysokie zarobki – w przedziale 5 000-7 499 zł.
Majątek wspólny najczęściej wybierały osoby o stosunkowo niskich (do 1 999 zł i od 3 000 zł do 3 999 zł) oraz najwyższych zarobkach (7 500 zł i powyżej). Czym jednak w praktyce charakteryzuje się wspólność ustawowa, co obejmuje i jakie obowiązki oraz prawa nakłada na małżonków? Warto dowiedzieć się o niej jak najwięcej, by w chwili zawarcia małżeństwa podjąć decyzję korzystną dla swojego budżetu.
Czym jest i jak działa wspólnota majątkowa?
W chwili zawarcia małżeństwa na mocy prawa zaczyna obowiązywać wspólność majątkowa. Bywa ona również nazywana wspólnością ustawową czy wspólnotą majątkową. Wszystkie te pojęcia obejmują przedmioty majątkowe, nabyte po ślubie, których współwłaścicielami staje się każdy z małżonków. Dotyczy to zarówno ślubu konkordatowego, jak i zawartego w urzędzie stanu cywilnego.
Zawarcie małżeńskiej wspólności majątkowej nie jest obligatoryjne. Możesz wcześniej podpisać umowę o rozdzielności majątkowej, czyli tzw. intercyzę. Dzięki temu dojdzie do zatrzymania majątku każdego z małżonków zgodnie z przepisami prawa. Podział majątku możliwy jest też już podczas trwania małżeństwa.
Wspólnota majątkowa a Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Kwestię wspólności majątkowej reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy – Art. 31. Wspólność ustawowa; majątek wspólny. Zgodnie z §1.:
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).
Oznacza to, że wszystkie przedmioty majątkowe stają się w małżeństwie zarówno Twoje, jak i współmałżonka. Nie jest ważne, kto je nabył lub na nie zarobił. Wyjątkiem od tej reguły są elementy majątku przysługującego każdej z osób osobno w ramach osobistego majątku.
Ciekawostka
Majątek wspólny vs majątek osobisty
Majątek wspólny to zupełnie nowy twór, powstały po zawarciu małżeństwa, w którym „gromadzone” przedmioty majątkowe nabywane podczas jego trwania. Co natomiast istotne, „współistnieje” on z majątkiem osobistym, przypisanym do każdego z małżonków. Zgodnie z przywołanym wcześniej art. 31.:
Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Majątek wspólny należy do każdego z małżonków, za osobisty natomiast każdy odpowiada samodzielnie. Dotyczy to ściśle określonych przez przepisy przedmiotów majątkowych – zarówno nabytych przed zawarciem małżeństwa, jak i po nim. Na mocy prawa nie podlegają one podziałowi zarówno w razie rozwodu, jak i w razie wystąpienia innego podziału majątku.
Te dwa rodzaje „budżetów” współistnieją i budować je możesz równocześnie. Nie oddziałują na siebie i pozostają niezależne. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zdecydujesz się przekazać część (lub całość) swojego majątku współmałżonkowi.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy szczegółowo regulują, co należy do wspólnego majątku:
1️⃣ pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2️⃣ dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3️⃣ środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4️⃣ kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, 1429, 1672 i 1941);
5️⃣ środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) (Dz. Urz. UE L 198 z 25.07.2019, str. 1) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym (Dz. U. poz. 1843) każdego z małżonków.
Wynika z tego, że majątek wspólny obejmuje większość dochodów i oszczędności gromadzonych w czasie małżeństwa. Przede wszystkim są to dochody z pracy i każdej innej działalności zarobkowej. Ponadto mowa tu też o rozmaitych sposobach gromadzenia majątku na przyszłość (np. związanych z emeryturą). Przykładem mogą być składki ZUS czy otwarte i pracownicze fundusze emerytalne. Każde takie działanie wpływa na powiększanie wspólnego budżetu.
W tym kontekście istotną kwestią są oddzielne konta bankowe. Wielu osobom wydaje się, że założenie dwóch lub trzech rachunków stanowi jasny podział budżetu domowego. Takie rozdzielenie w świetle prawa jednak jest nieważne. Wszystkie środki, które się na nich znajdą, są wspólne. W razie rozwodu będą zatem dzielone po równo, bez znaczenia, gdzie były przechowywane.
Akcesoria codziennego użytku, nieruchomości, samochody czy różnego typu wyposażenie domowe i przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa również stanowią własność wspólną. Każdy zakup trafia bezpośrednio do majątku wspólnego, nawet jeśli nabędzie go jeden z małżonków.
Co nie stanowi części majątku wspólnego w trakcie małżeństwa?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy jednoznacznie definiuje, co nie należy do wspólności majątkowej. Są to wszystkie aktywa (składniki majątku) należące wyłącznie do jednego z małżonków. Zgodnie z art. 33. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1️⃣ przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2️⃣ przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3️⃣ prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4️⃣ przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5️⃣ prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6️⃣ przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7️⃣ wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8️⃣ przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9️⃣ prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
1️⃣0️⃣ przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przykład
Wspólnota majątkowa a długi współmałżonka
W przypadku wspólności majątkowej kwestia długów małżonka zależy od dwóch głównych czynników:
✅ ewentualnego wyrażenia zgody przez drugiego małżonka na zaciągnięcie zobowiązania,
✅ charakteru zaciąganego zobowiązania.
Rozpatrzmy to na realnych przykładach. Załóżmy, że Twój współmałżonek zdecydował się zaciągnąć kredyt. Jeśli Ty wyraźnie wyrazisz na to zgodę, wierzyciel ma prawo domagać się spłaty z majątku wspólnego. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy na umowie widnieje wyłącznie podpis jednego z Was.
Powyższa zasada jest szczególnie klarowna w przypadku zobowiązań zaciąganych na cele związane z realizacją potrzeb rodziny. Doskonałym przykładem może być kredyt hipoteczny czy pożyczka na wyposażenie domostwa. Cele ich finansowania służą Wam obojgu, jesteście więc wspólnie zobowiązani do regulacji długów.
Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, jeśli Twój małżonek zaciągnie kredyt bez Twojej zgody. Jeśli nie wyrazisz zgody na zobowiązanie, a i tak zostanie ono zrealizowane, konieczność spłaty spoczywa tylko na jednym dłużniku. W takim przypadku – nawet w obliczu wystąpienia zaległości – wierzyciel może domagać się zwrotu tylko z majątku Twojego współmałżonka lub z jego dochodów (ale nie z już zgromadzonego majątku wspólnego).
Wyjątkową sytuacją jest zobowiązanie zaciągnięte bez wiedzy jednego z małżonków, ale przeznaczone na cele zaspokojenia bieżących potrzeb rodziny. W takim przypadku prawo uznaje, że długi służą wspólnemu dobru, więc obowiązek ich spłaty spoczywa na obojgu małżonkach. Dotyczy to długów przeznaczonych na np.:
🎒 edukację dzieci,
👨🏼👩🏼👧🏼👧🏼 utrzymanie rodziny,
💸 opłacenie rachunków.
Kiedy ustaje małżeńska wspólność majątkowa?
Wspólność ustawowa nie jest nienaruszalna. Możesz ją przerwać w trakcie małżeństwa np. poprzez intercyzę. Decyzję o niej musi podjąć wspólnie dwoje małżonków. Wynika to z faktu, iż bazuje ona na umowie cywilnoprawnej. Podpiszecie ją u notariusza, co pozwoli Wam zarządzać niezależnie swoimi majątkami.
Jeśli chcesz zawrzeć intercyzę, a druga strona nie wyraża takiej woli, możesz wnieść pozew do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Rozwiązanie to jednak jest możliwe wyłącznie w określonych sytuacjach. Konieczne jest wtedy przedstawienie istotnych powodów, uzasadniających takie postępowanie, np.:
➡️ rażącej niegospodarności,
➡️ niekontrolowanego zadłużenia (często w formie spirali zadłużenia),
➡️ separacji faktycznej.
Ciekawostka
Wspólnota majątkowa a rozwód
Gromadzone w ramach wspólnoty majątkowej dobra muszą zostać sprawiedliwie podzielone w przypadku rozwodu. W zależności od okoliczności jest to zrealizowane na dwa sposoby:
➡️ za porozumieniem stron (polubowny podział), gdy małżonkowie wspólnie ustalają podział i nie występują między nimi konflikty w tym zakresie,
➡️ z pomocą sądu, jeśli strony nie mogą dość do porozumienia.
Bardzo często zarówno podział samodzielny, jak i sądowy, zakłada równe części majątku, przypadające obu małżonkom. Dotyczy to sytuacji, gdy strony w równym stopniu angażowały się w małżeństwo, tworzyły je i uczestniczyły w gromadzeniu dóbr.
Zdarzają się jednak sytuacje, gdy jedna ze stron nalega na nierówny podział majątku wspólnego. Zwykle związane jest to z większym zaangażowaniem w gromadzenie dóbr lub tworzenie gospodarstwa domowego. Argumentowane może być to np. wyższymi zarobkami, większym zaangażowaniem w wychowanie dzieci czy inne aktywności. W takich przypadkach zwykle sąd uwzględnia wszelkie wkłady stron w małżeństwo, określając sprawiedliwe rozwiązanie.
Wraz z rozwodem dochodzi do ostatecznego zakończenia wspólnoty majątkowej. Od tej chwili „wspólny budżet” przestaje istnieć, a wszystkie jego składniki zostają podzielone i wchodzą w skład majątków osobistych byłych małżonków.
Kiedy warto zdecydować się na wspólnotę majątkową?
Nie ma jednej, uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, co jest lepsze – wspólnota, czy rozdzielność majątkowa. Wszystko zależy od konkretnego przypadku, okoliczności, charakteru małżonków i uzgodnień w związku. Wspólnota majątkowa może jednak okazać się lepsza, jeśli:
✅ małżonkowie wspólnie zarządzają domowym budżetem i mają zbliżone dochody – dzięki temu żadna ze stron nie czuje się wykorzystywana. Ułatwia to panowanie nad wydatkami oraz inwestycjami (np. kupno mieszkania);
✅ wykonywane zawody obarczone są zbliżonym ryzykiem – gdy dwie osoby pracują na etacie, nie prowadzą firm i mają ugruntowaną pozycję zawodową, minimalizują ryzyko wystąpienia długów czy nagłego pogorszenia sytuacji finansowej;
✅ małżonkowie jasno określają zasady zarządzania, planowania i korzystania z budżetu – to minimalizuje ryzyko powstawania konfliktów i niedopowiedzeń. Pozwala uniknąć sporów, przy zachowaniu swobody finansowej.
Wiele małżeństw dostrzega we wspólnocie majątkowej sposób na wzmocnienie poczucia wspólnoty. To ponadto szansa na jeszcze silniejsze zbliżenie się do siebie podczas procesu tworzenia nowej rodziny.
Kiedy lepsza będzie rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa postrzegana bywa przez niektórych jako „zabezpieczenie” na wypadek nieudanego małżeństwa. W praktyce jednak jest wiele sytuacji, gdy pozostaje po prostu opcją wygodniejszą i bezpieczniejszą dla obu stron związku. Wśród przesłanek przemawiających za nią wymienić można np.:
✅ duże różnice w dochodach lub majątku zgromadzonym przed ślubem – pozwala uniknąć nieporozumień czy poczucia niesprawiedliwości;
✅ prowadzenie działalności gospodarczej lub pracę w ryzykownym zawodzie – chroni współmałżonka i domowy budżet przed długami oraz potencjalnymi roszczeniami ze strony wierzycieli;
✅ liczne zobowiązania sprzed zawarcia małżeństwa – ułatwia rozliczenia regulowane na rzecz poprzednich małżonków czy dzieci z innych związków.
Ponadto nie brak osób, które po prostu doceniają niezależność finansową i samodzielnie dysponować budżetem. Zapewnia to całkowitą swobodę w zarządzaniu finansami i kontrolowanie konta osobistego. Wszystko zależy ostatecznie od Twoich preferencji, sytuacji oraz ustaleń z drugą połówką.
Warto wiedzieć
- Wspólność majątkowa zaczyna obowiązywać w chwili nawiązania stosunku małżeńskiego. Nie jest jednak obligatoryjna, jeśli małżonkowie podpiszą intercyzę.
- Wspólność obejmuje majątek nabyty przez każdego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa. Dotyczy to nie tylko pensji, ale też zgromadzonych oszczędności, przedmiotów czy nieruchomości.
- Oprócz majątku wspólnego małżonkowie mogą dysponować majątkiem osobistym. Zawiera on wszelkie przedmioty nieobjęte wspólnością ustawową, np. prawa niezbywalne czy przedmioty nabyte przed ślubem.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy po 5 latach małżeństwa majątek jest wspólny?
Jeśli małżonkowie nie podpisali intercyzy, ich majątek jest wspólny. Staje się taki od razu po ślubie i obowiązuje przez cały okres trwania małżeństwa – również po 5 latach.
Kiedy małżonek staje się współwłaścicielem domu?
Małżonkowie stają się współwłaścicielami domu, jeśli został on nabyty po ślubie (w czasie obowiązywania wspólności majątkowej). Jeśli jeden z małżonków kupił go wcześniej, pozostaje on jego majątkiem osobistym.
Kto jest właścicielem samochodu w małżeństwie?
Jeśli auto zostało kupione w trakcie trwania małżeństwa, stanowi element majątku wspólnego. Należy do obojga małżonków i nie ma na to wpływu ewentualne posiadanie (lub nie) przez nich prawa jazdy.
Źródła
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-rodzinny-i-opiekunczy-16785962/art-31
https://www.blog.santanderconsumer.pl/blisko-ciebie/ilu-polakow-ma-rozdzielnosc-majatkowa,1,219.html
