Z pojęciem windykacji możesz się zetknąć, gdy zapomnisz zapłacić ratę kredytową lub fakturę za usługę (np. rachunek za usługi telekomunikacyjne). Bank czy firma chcą odzyskać pieniądze, a ułatwia to właśnie windykacja. Co to takiego i na czym polega? Jakie czynności i narzędzia obejmuje? Jakie prawa ma dłużnik w procesie windykacji? Odpowiadamy!
- 1. Windykacja – co to jest?
- 1.1. Rodzaje windykacji
- 1.2. Windykacja – podstawa prawna
- 1.3. Windykacja a przedawnienie długu
- 2. Etapy procesu windykacyjnego – jak działa windykacja krok po kroku?
- 2.1. 1. Monitoring należności
- 2.2. 2. Działania przedsądowe (polubowne)
- 2.3. 3. Postępowanie sądowe
- 2.4. 4. Egzekucja komornicza (postępowanie egzekucyjne)
- 3. Umorzenie egzekucji – co to jest i kiedy jest możliwe?
- 4. Prawa windykatora – co jest dopuszczalne, a co nie w postępowaniu windykacyjnym?
- 5. Co robić, gdy wobec Ciebie toczą się działania windykacyjne?
- 6. Warto zapamiętać
Według danych opublikowanych przez Biuro Informacji Gospodarczej BIG InfoMonitor w grudniu 2024 r. wartość wszystkich zaległości konsumenckich Polaków wynosiła 84,74 mld zł. Liczba dłużników to aż 2,54 mln i choć systematycznie spada, jednocześnie wzrasta średnia wartość zaległego zobowiązania, która w grudniu 2024 r. wyniosła 33 364 zł.
Co mogą zrobić wierzyciele, którzy chcą odzyskać należności? Najczęściej wszczynają postępowanie windykacyjne, zaczynając od łagodniejszych metod, a kończąc na tych poważniejszych.
Windykacja – co to jest?
Windykacja to zbiór działań podejmowanych w celu odzyskania należności od dłużnika. Może mieć formę polubowną (miękką) lub sądowo-egzekucyjną (twardą). Celem procesu windykacji nie jest ukaranie dłużnika, lecz doprowadzenie do dobrowolnej lub przymusowej spłaty zobowiązania.
Windykacja należności może być prowadzona samodzielnie przez wierzyciela pierwotnego (np. bank w przypadku braku spłaty raty kredytowej) lub zlecona wyspecjalizowanej firmie windykacyjnej.
Jest ona całkowicie legalna, o ile jest prowadzona w ramach obowiązujących przepisów prawa. Proces windykacji rozpoczyna się w momencie, gdy osoba zadłużona nie spłaciła na czas zobowiązania i np. nie można nawiązać z nią kontaktu.
Rodzaje windykacji
Wyróżnia się kilka rodzajów windykacji.
Jeden z podziałów przyjmuje, że istnieją jej dwa główne typy:
- windykacja miękka – obejmująca wszystkie działania mające skłonić dłużnika do polubownego uregulowania należności;
- windykacja twarda – obejmująca działania mające prowadzić do przymusowego ściągnięcia należności od dłużnika, podejmowana najczęściej dopiero wtedy, gdy dłużnik nie reaguje na działania polubowne lub unika kontaktu z wierzycielem.
Można jednak dokonać również nieco bardziej szczegółowego podziału.
Możesz się zatem spotkać także z takimi pojęciami jak:
- windykacja polubowna – polega na przypominaniu dłużnikowi o zaległościach oraz proponowaniu rozwiązań, np. rozłożenia długu na raty;
- windykacja sądowa – rozpoczyna się w momencie złożenia pozwu o zapłatę w sądzie; kończy się wydaniem wyroku lub nakazu zapłaty;
- windykacja komornicza – po uzyskaniu tytułu wykonawczego wierzyciel kieruje sprawę do komornika, który egzekwuje należność, np. poprzez zajęcie majątku lub konta dłużnika.
Windykacja – podstawa prawna
Proces windykacji nie jest uregulowany odrębnymi przepisami.
Kwestię zobowiązań reguluje Kodeks cywilny. Art. 353 § 1 tego aktu prawnego mówi, że:
Co mówi prawo?
Jeśli np. nie spłacisz swojej raty kredytu lub nie zapłacisz faktury za usługę, dochodzi do powstania długu. Wówczas wierzyciel może skorzystać z wybranych metod windykacji.
Ponadto art. art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego precyzuje, że:
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W związku z tym przy opóźnieniu w spłacie, wierzyciel może się domagać nie tylko zaległej kwoty, ale też odsetek. Ich wysokość często jest określona w umowie.
Ponadto windykacja podlega innym przepisom prawa. W ramach prowadzonego postępowania windykacyjnego niedozwolone są m.in. groźby, nękanie, publikowanie danych dłużnika czy wywieranie presji psychicznej, co wynika z Kodeksu karnego i Ustawy o ochronie danych osobowych (RODO).
Windykacja a przedawnienie długu
Zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Przedawnienie oznacza, że wierzyciel traci prawo do domagania się spłaty należności na drodze sądowej. Sam dług nie znika, ale w praktyce dłużnik może uchylić się od zapłaty.
Termin przedawnienia biegnie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne i standardowo wynosi 6 lat, choć dla różnych rodzajów długów stosuje się odrębne terminy.
Po upływie tego terminu możliwości podjęcia działań windykacyjnych praktycznie nie istnieją. Dlatego w interesie wierzyciela leży to, aby przerwać bieg przedawnienia – np. poprzez skierowanie sprawy do sądu.
Etapy procesu windykacyjnego – jak działa windykacja krok po kroku?
Jak dokładnie wygląda i działa windykacja? Procedurę można podzielić na kilka kroków. W zasadzie przebieg procesu zawsze wygląda podobnie.
1. Monitoring należności
Regularne monitorowanie płatności kontrahentów jest „zerowym” etapem windykacji należności. Adekwatne działania w tym zakresie pomagają bowiem uniknąć powstawania opóźnień w spłacie.
Wierzyciel powinien ustalić system przypomnień i kontroli terminów płatności, aby reagować natychmiast po upływie terminu lub wręcz wtedy, gdy termin dopiero się zbliża. W odzyskiwaniu należności pomagają np. wiadomości przypominające o terminie spłaty.
2. Działania przedsądowe (polubowne)
W tym etapie podejmuje się próby skontaktowania się z dłużnikiem i ustalenia terminu spłaty. Często stosuje się wezwania do zapłaty (pisemne, mailowe, telefoniczne), propozycje ugody i inne narzędzia miękkiej windykacji.
Wezwanie do zapłaty powinno informować o konsekwencjach braku spłaty, do których najczęściej należą wpisanie dłużnika do rejestru dłużników lub skierowanie sprawy do sądu w celu nakłonienia dłużnika do polubownego uregulowania należności.
Przykład
Celem windykacji polubownej jest możliwie szybkie odzyskanie należności bez konieczności przechodzenia długotrwałego i kosztownego procesu sądowego.
Działania windykacyjne na tym etapie może prowadzić sam wierzyciel (windykacja bezpośrednia) albo zlecić to zadanie firmie windykacyjnej (windykacja zewnętrzna). Taka firma może prowadzić w imieniu wierzyciela negocjacje z dłużnikiem, wysyłać mu wezwania do zapłaty czy nawet odbywać z nim rozmowy osobiście (tzw. windykacja terenowa).
3. Postępowanie sądowe
Jeśli dłużnik nie reaguje, jest nieuchwytny lub wprost odmawia zapłaty, najczęściej rozpoczyna się windykacja twarda, obejmująca głównie skierowanie sprawy do sądu.
Sąd rozpatruje sprawę, czego wynikiem najczęściej jest wydanie nakazu zapłaty. Po postępowaniu sądowym rozpoczyna się postępowanie klauzulowe, którego celem jest uzyskanie klauzuli wykonalności.
4. Egzekucja komornicza (postępowanie egzekucyjne)
Na tym etapie komornik zajmuje majątek dłużnika: rachunki bankowe, wynagrodzenie, ruchomości lub nieruchomości. Wymaga to tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności.
Postępowanie egzekucyjne odbywa się na zasadzie przymusu – w tym momencie nie ma już wielkiego pola do negocjacji. Komornik sądowy działa w interesie wierzyciela i ma za zadanie odzyskać dług. Jest to tzw. twarda windykacja lub windykacja egzekucyjna.
Przykład
Umorzenie egzekucji – co to jest i kiedy jest możliwe?
Zdarza się, że komornik nie jest w stanie wyegzekwować długu. Dzieje się tak przede wszystkim wtedy, gdy dłużnik nie ma żadnego majątku, który mógłby być przeznaczony na jego spłatę.
Wówczas egzekucja może zostać umorzona, choć nie powoduje to umorzenia samego długu. Wierzyciel może nadal próbować kontaktować się z dłużnikiem i podejmować działania w kierunku odzyskiwania należności.
Może też sprzedać wierzytelność. Na rynku funkcjonują firmy windykacyjne, które zajmują się skupowaniem niespłaconych długów i ich odzyskiwaniem.
Prawa windykatora – co jest dopuszczalne, a co nie w postępowaniu windykacyjnym?
Windykacja długów często budzi lęk, jednak musisz pamiętać, że obie strony w procesie windykacyjnym mają swoje prawa i obowiązki.
Windykator nie może m.in.:
- zajmować mienia należącego do dłużnika;
- wtargnąć do mieszkania dłużnika;
- sprzedać składników majątku dłużnika;
- domagać się przekazania wynagrodzenia za pracę od pracodawcy dłużnika;
- żądać wyjawienia majątku dłużnika;
- nękać dłużnika zbyt częstymi wizytami lub telefonami ani rozmawiać z osobami trzecimi na temat sytuacji związanej z zadłużeniem;
- grozić dłużnikowi, zastraszać go, wprowadzać go w błąd.
Komornik w postępowaniu egzekucyjnym ma znacznie więcej praw (może m.in. zająć wynagrodzenie, konto, nieruchomości i ruchomości dłużnika), ale groźby, zastraszanie, nękanie i wprowadzanie w błąd również są nielegalne.
W razie przekroczenia przez windykatora kompetencji można zgłaszać się ze skargą do Komisji Nadzoru Finansowego lub nawet na policję w celu wszczęcia postępowania karnego.
Trzeba jednak pamiętać, że prawa windykatora obejmują:
- skierowanie do dłużnika wezwania do zapłaty;
- poinformowanie osoby zadłużonej o skutkach braku spłaty zadłużenia w terminie, w tym w szczególności o możliwości skierowania sprawy do sądu, wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego;
- pozwanie dłużnika do sądu;
- wpisanie dłużnika do rejestrów dłużników;
- prowadzenie mediacji mających doprowadzić do spłaty długu.
Wierzyciel może też przekazać dane dłużnika firmie zajmującej się skupywaniem wierzytelności i odzyskiwaniem długów.
Co robić, gdy wobec Ciebie toczą się działania windykacyjne?
Jeśli masz jakiekolwiek zaległości w spłacie, najlepszym rozwiązaniem zawsze jest współpraca z wierzycielem – szczególnie, jeśli podejmuje próby kontaktu w celu wyjaśnienia sytuacji, wysyła monity lub wezwania do zapłaty.
Reagując szybko, możesz zakończyć sprawę relatywnie „bezboleśnie” i polubownie. Na początku drogi wierzyciel lub działający w jego imieniu windykator często jest skłonny do negocjacji – możliwe może być np. rozłożenie zaległości na raty czy refinansowanie udzielonej pożyczki. W przypadku kilku długów możesz też zdecydować się na ich konsolidację.
Nie czekaj natomiast, aż rozpocznie się windykacja sądowo-egzekucyjna – wówczas proces odzyskiwania należności staje się zdecydowanie mniej przyjazny. Ponadto pamiętaj, że możesz zostać obciążony kosztami windykacji oraz karnymi odsetkami za zwłokę w spłacie. Im szybciej zamkniesz sprawę, tym będzie to mniej dotkliwe.
Warto zapamiętać
- Aby uniknąć windykacji długu, najlepiej jest skontaktować się z wierzycielem jeszcze przed powstaniem zaległości.
- Windykacja miękka ma za zadanie skłonić dłużnika do uregulowania należności w sposób polubowny.
- Wierzyciel może prowadzić windykację we własnym imieniu lub zlecić to innemu podmiotowi.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Kim jest windykator?
Windykator to osoba, która zajmuje się prowadzeniem windykacji. Windykatorem może być sam wierzyciel lub inny podmiot, np. firma windykacyjna. Windykator ma przede wszystkim za zadanie zakończyć sprawę szybko i polubownie. W tym celu podejmuje różne działania windykacyjne, np. negocjacje czy wysyłanie wezwań do zapłaty.
Czym jest firma windykacyjna?
Firma windykacyjna to wyspecjalizowany podmiot, który zajmuje się ściąganiem długów na rzecz wierzycieli. Jego zadaniem jest osiągnięcie porozumienia z dłużnikiem i doprowadzenie do spłaty należności w sposób polubowny. Z usług windykacyjnych korzystają przede wszystkim przedsiębiorcy i instytucje.
Od jakiej kwoty jest windykacja?
Przepisy nie określają minimalnej kwoty, od której można wszcząć windykację. Wierzyciel ma prawo dochodzić swoich praw niezależnie od wartości świadczenia. Może też domagać się karnych odsetek i zwrotu kosztów windykacji. Dlatego warto płacić terminowo swoje zobowiązania, a w razie jakichkolwiek trudności nie unikać windykatora.
Źródła
https://media.big.pl/dlug-trendy
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
Jedyny przypadek w którym windykator może wtargnąć do mieszkania dłużnika to gdy przyjdzie z komornikiem pamietnikwindykatora.pl/czy-windykator-moze-przyjsc-z-policja/ ale pod warunkiem że podstawa windykacji będzie cesja długu.
Windykator działa polubownie. Lepiej mu odpisać. Natomiast jak sąd prześle pozew lub nakaz zapłaty to dobrze powołać się na wcześniejsze wysłane pismo.