Konieczność opłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych PCC po zawarciu umowy pożyczki jest przykrym obowiązkiem. Nie dotyczy jednak każdego i istnieje wiele zwolnień, z których możesz skorzystać. Warto zapoznać się z ich listą i dowiedzieć się, jak, gdzie i kiedy złożyć odpowiednią deklarację PCC-3, aby uniknąć niepotrzebnych nieprzyjemności i dodatkowych kosztów.
- 1. Podatek od czynności cywilnoprawnych PCC – co to jest?
- 1.1. Ile wynosi podatek PCC od pożyczki?
- 1.2. Czym jest podstawa opodatkowania PCC?
- 2. Fakt zawarcia umowy pożyczki a podatek PCC. Ile jest czasu na jego zapłacenie?
- 2.1. Na kim spoczywa obowiązek podatkowy w przypadku pożyczek?
- 2.2. Jak i gdzie złożyć deklarację PCC-3?
- 2.3. Kiedy nie trzeba płacić podatku od czynności cywilnoprawnych PCC?
- 3. Zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych PCC od pożyczki prywatnej
- 4. Niezapłacenia podatku PCC – konsekwencje przy kontroli podatkowej
- 4.1. W jaki sposób uniknąć konsekwencji, gdy zapomni się o podatku PCC?
- 5. Jak rozliczyć podatek PCC w urzędzie skarbowym? Instrukcja
- 6. Warto zapamiętać
Zgodnie z informacjami zawartymi w wydaniu 2024 raportu „Infokredyt” Związku Banków Polskich, wartość kredytów konsumpcyjnych wyniosła w tym roku 202,1 mld zł. W trzech pierwszych kwartałach ubiegłego roku zaciągnęliśmy ponad 10 090 300 kredytów ratalnych i 2 820 800 kredytów gotówkowych. Wśród najpopularniejszych celów konsumpcyjnych znalazły się natomiast:
➡️ remonty domów i mieszkań,
➡️ samochody i inne środki transportu,
➡️ bieżące potrzeby,
➡️ spłata innych zobowiązań,
➡️ wyposażenie domu i mieszkania,
➡️ zakup sprzętu RTV/AGD.
Mimo popularności różnego rodzaju kredytów, pożyczek i innych zobowiązań, niektórzy wciąż zapominają, że w wielu przypadkach umowa pożyczki podlega PCC. Kiedy jednak dokładnie pojawia się obowiązek zapłaty, kogo dotyczy, ile wynosi i kiedy oraz gdzie należy złożyć deklarację PCC-3?
Podatek od czynności cywilnoprawnych PCC – co to jest?
Podatek od czynności cywilnoprawnych, nazywany w skrócie PCC, jest stosowany w przypadku umów cywilnych. Zasady jego działania precyzuje Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 959). Zgodnie z nią:
Podatkowy podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
➡️ umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
➡️ umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
➡️ umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
➡️ umowy dożywocia,
➡️ umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
➡️ ustanowienie hipoteki,
➡️ ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
➡️ umowy depozytu nieprawidłowego,
➡️ umowy spółki.
Jak więc widzisz, dotyczy on praktycznie wszystkich umów pożyczkowych i wszelkiego rodzaju zobowiązań.
Ile wynosi podatek PCC od pożyczki?
Zgodnie z zapisami Ustawy określone zostały dwie stawki podatku od czynności cywilnoprawnych PCC:
➡️ niska (standardowa) – w wysokości 0,5 proc. podstawy opodatkowania. Jest wykorzystywana, gdy pożyczkobiorca dopełni wszelkich formalności, zgodnie z obowiązującymi przepisami;
➡️ podwyższona (sankcyjna) – w wysokości 20 proc. podstawy opodatkowania. Wykorzystywana w przypadku, gdy podczas czynności sprawdzających kontroli podatkowej okaże się, że pożyczkobiorca nie zgłosił faktu otrzymania pożyczki, nie dotrzymując tym samym zapisów Ustawy.
W drugiej z opisywanych sytuacji może dojść ponadto do naliczenia dodatkowych kosztów i odpowiedzialności karno-skarbowej. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w dalszej części artykułu.
Czym jest podstawa opodatkowania PCC?
Wysokość podatku PCC uzależniona jest od podstawy opodatkowania. Terminem tym ustawodawca określa wartość pożyczki oraz każdą przekazaną w jej ramach kwotę w sytuacji, gdy łączna wartość pożyczki nie została ustalona z góry, przy zawieraniu umowy pożyczki.
Przykład
Fakt zawarcia umowy pożyczki a podatek PCC. Ile jest czasu na jego zapłacenie?
Podatek PCC należy opłacić w ciągu 14 dni od chwili zawarcia umowy pożyczki. Nawet jeśli jest on objęty zwolnieniem, nadal konieczne jest zgłoszenie takiej transakcji do odpowiedniego urzędu skarbowego w wyznaczonym czasie.
Na kim spoczywa obowiązek podatkowy w przypadku pożyczek?
Wykonanie obowiązku podatkowego spoczywa wyłącznie na pożyczkobiorcy. Dotyczy to wszystkich zobowiązań – również w przypadku przekazywania pożyczki w kilku transzach. Pożyczkodawca nie ma żadnych obowiązków formalnych.
Zwrot pożyczki nie wymaga przekazania potwierdzenia do urzędu skarbowego. Wskazane jest natomiast zachowanie dowodu zwrotu pieniędzy. W przeciwnym wypadku – np. podczas kontroli skarbowej – urzędnicy mogą uznać pożyczkę za darowiznę (zakładając przekazanie środków bez oczekiwania zwrotu). To natomiast wiąże się z koniecznością wypełnienia innych obowiązków formalnych.
Jak i gdzie złożyć deklarację PCC-3?
Obowiązek zapłaty PCC (lub zgłoszenie pożyczki zwolnionej z niego) jest realizowany poprzez złożenie deklaracji w urzędzie skarbowym odpowiednim dla miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy. Odbywa się to poprzez wypełnienie i złożenie deklaracji PCC-3 lub PCC-3 wraz z załącznikiem PCC-3A.
Co ważne, do deklaracji nie ma obowiązku dołączenia zawartej umowy pożyczki. W przypadku wielu zobowiązań nie ma nawet obowiązku przedstawienia takiego dokumentu (ważna może być np. umowa ustna). Organ podatkowy może natomiast poprosić Cię o przedstawienie takiej umowy. Właśnie dlatego wskazane jest zawarcie jej w formie pisemnej (niekonieczne notarialnej).
Jeśli obowiązek zapłaty ciąży na kilku podmiotach (gdy np. kilka osób otrzymało pożyczkę), deklarację do naczelnika urzędu skarbowego ma obowiązek przedstawić tylko jeden z pożyczkobiorców. W przypadku zawarcia umowy pożyczki w formie notarialnej odpowiedni dokument do właściwego urzędu skarbowego przekazuje notariusz.
Kiedy nie trzeba płacić podatku od czynności cywilnoprawnych PCC?
Istnieją umowy pożyczek, które nie podlegają PCC. Przede wszystkim są to rozwiązania opodatkowane VAT. Dotyczy to sytuacji, gdy przynajmniej jedna ze stron umowy jest zwolniona z podatku VAT ze względu na dokonanie tej czynności.
Co to oznacza w praktyce? Skutki tej reguły widoczne są w przypadku pożyczek komercyjnych, oferowanych np. przez banki i instytucje pozabankowe. Dzięki temu dostajesz pieniądze na rachunek bankowy i jesteś już zwolniony z obowiązku zapłaty PCC.
Oprócz tego zwolnione z podatku są organizacje pożytku publicznego, zawierające umowę pożyczki. Co jednak istotne, dotyczy to wyłącznie sytuacji, gdy dokonują czynności wyłącznie w związku z „nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie”.
Zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych PCC od pożyczki prywatnej
Obowiązek podatkowy przybiera szczególną formę w przypadku zawarcia umowy pożyczki między osobami prywatnymi. Jak łatwo się domyślić, w tej sytuacji zwolnienie związane z podatkiem VAT nie ma zastosowania.
Istnieją jednak inne zwolnienia pozwalające na uniknięcie zapłaty PCC w przypadku pożyczek np. od bliskich, rodziny czy znajomych. W tym przypadku jednak warto pamiętać, że zgodnie z art. 720 kodeksu cywilnego pożyczka występuje dopiero od kwoty 1000 zł. Poniżej tej sumy nie ma konieczności jej zgłaszania do urzędu skarbowego.
Do zwolnienia z PCC dochodzi natomiast w przypadku pożyczki:
➡️ zawartej między osobami z tzw. zerowej grupy podatkowej, niezależnie od kwoty zobowiązania. Do 36 120 zł nie ma konieczności zgłaszania pożyczki. Powyżej tej kwoty z kolei konieczne jest złożenie deklaracji PCC-3 w terminie 14 dni od chwili zawarcia umowy pożyczki. Zostanie ona natomiast zwolniona z podatku;
➡️ zawartej pomiędzy osobami z 1. grupy podatkowej do kwoty 36 120 zł. Konieczne jest wtedy złożenie deklaracji PCC-3. Powyżej tej sumy zachodzi obowiązek podatkowy.
Do zerowej grupy podatkowej (stanowiącej specjalną część grupy pierwszej) należą:
➡️ małżonkowie,
➡️ zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
➡️ wstępni (rodzice i dziadkowie),
➡️ pasierb,
➡️ rodzeństwo,
➡️ ojczym,
➡️ macocha.
Do pierwszej grupy podatkowej (oprócz członków grupy zerowej) należą:
➡️ zięć,
➡️ synowa,
➡️ teściowie.
Wspomniana kwota 36 120 zł jest kwotą wolną od podatku dla spadków i darowizn, zależy więc od aktualnie obowiązujących przepisów. Co więcej, suma ta dotyczy łącznych pożyczek udzielonych przez tę samą osobę w ciągu ostatnich 5 lat poprzedzających rok podpisania ostatniej umowy pożyczki. W przypadku składania deklaracji PCC-3 konieczne jest udokumentowanie otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo kredytową lub przekazem pocztowym.
Warunek złożenia deklaracji może nie zostać spełniony osobiście przez pożyczkobiorcę, jeśli umowa pożyczki została zawarta w formie aktu notarialnego. W takim przypadku od dnia zawarcia umowy pożyczki obowiązek ten ciąży na notariuszu. Niemniej nawet w takiej sytuacji konieczne jest udokumentowanie otrzymania pieniędzy zgodnie z przepisami.
Niezapłacenia podatku PCC – konsekwencje przy kontroli podatkowej
Jeśli w toku postępowania urząd skarbowy ujawni niezgłoszenie pożyczki, do którego doszło mimo obowiązujących przepisów, musisz liczyć się z dość poważnymi konsekwencjami. Mogą mieć one zarówno charakter finansowy, jak i prawny.
Głównym i najboleśniejszym zagrożeniem jest nałożenie podatku sankcyjnego, o którym wspominaliśmy już wcześniej. Wynosi on 20 proc. wartości pożyczki. W jego konsekwencji zapłacisz więc aż o 19,5 proc. podatku więcej niż w standardowym trybie. Zakładając pożyczkę w wysokości 10 tys. zł, mowa tu o uregulowaniu 2000 zł zamiast zaledwie 50 zł.
20 proc. podstawy opodatkowania obowiązuje, gdy podczas kontroli, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:
➡️ powołujesz się na fakt umowy pożyczki, a należny podatek nie został zapłacony,
➡️ powołujesz się na fakt zawarcia umowy pożyczki z osobą z najbliższej rodziny, a nie udokumentujesz otrzymania pieniędzy na swój rachunek bankowy, konto prowadzone przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Oprócz wysokiego podatku musisz liczyć się również z innymi konsekwencjami. Zależą one od decyzji urzędników urzędu skarbowego, mogą przyjmować natomiast formy:
➡️ mandatu skarbowego,
➡️ grzywny,
➡️ utraty prawa do zwolnienia (jeśli Cię dotyczyło).
W jaki sposób uniknąć konsekwencji, gdy zapomni się o podatku PCC?
Gdy zapomnisz poinformować skarbówki o pożyczce, a nie wszczęto wobec Ciebie jeszcze postępowania, czynności sprawdzających, czy kontroli, masz szansę uchronić się przed konsekwencjami. W takim przypadku wyjściem z trudnej sytuacji jest tzw. czynny żal.
Uwaga!
Jak rozliczyć podatek PCC w urzędzie skarbowym? Instrukcja
Rozliczenie podatku PCC wymaga złożenia w urzędzie skarbowym deklaracji PCC-3. Możesz to zrobić:
➡️ online za pośrednictwem serwisów e-Urząd Skarbowy oraz e-Deklaracje,
➡️ w formie papierowej osobiście w placówce stacjonarnej urzędu skarbowego.
Pierwsza metoda jest zdecydowanie wygodniejsza i załatwisz ją nawet bez wychodzenia z domu. Aby to zrobić, postępuj zgodnie z poniższą instrukcją.
- Wejdź na rządową stronę internetową Podatki.gov.pl.
- Z dostępnych sekcji wybierz „PCC, SD”.
- Naciśnij przycisk „Wybierz” znajdujący się w sekcji „Otrzymałem pożyczkę”.
- Wybierz sposób złożenia deklaracji (papierowa lub e-Deklaracje).
- Zaloguj się do systemu e-Urząd Skarbowy. Zrobisz to:
- za pomocą Login.gov.pl (profil zaufany, mObywatel, e-dowód lub bankowość elektroniczna),
- za pomocą danych podatkowych (PESEL lub NIP i kwota przychodów).
- Naciśnij przycisk umożliwiający złożenie deklaracji PCC-3.
- Uzupełnij niezbędnymi danymi formularz, który pojawi się na ekranie. Wprowadź do niego:
- dane pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy,
- kwotę pożyczki,
- datę zawarcia umowy,
- stawkę podatku.
- Podpisz formularz online za pomocą kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub danych autoryzacyjnych.
- Wyślij deklarację.
- Odbierz i zapisz Urzędowe Potwierdzenie Odbioru.
Nie ma możliwości wgrania bezpośrednio do formularza dokumentów potwierdzających otrzymanie środków, których dotyczy deklaracja. Zapisz je jednak w bezpiecznym miejscu. Jeśli zajdzie taka potrzeba, będziesz musiał je udostępnić na wniosek naczelnika urzędu skarbowego.
Co ważne, w składanym formularzu musisz samodzielnie określić stawkę podatku oraz jego wysokość. Następnie konieczne jest jego uregulowanie w terminie 14 dni od powstania obowiązku podatkowego (tj. od daty podpisania umowy pożyczki). Pieniądze musisz wpłacić na konto odpowiedniego urzędu skarbowego. Alternatywnie możesz też zrobić to w stacjonarnej kasie placówki.
Warto zapamiętać
- Podatek PCC obejmuje umowy pożyczki i ma wysokość 0,5 proc. wartości zobowiązania. Obowiązek jego uregulowania spoczywa na pożyczkobiorcy, który powinien zrobić to w ciągu 14 dni od chwili podpisania umowy.
- Podatkowi PCC nie podlegają umowy, w których przynajmniej jedna ze stron jest płatnikiem VAT. W przypadku pożyczek prywatnych również istnieje szereg zwolnień z tego obowiązku, zależnych przede wszystkim od grupy podatkowej oraz wysokości zobowiązania.
- Niezgłoszenie oraz nieuregulowanie podatku PCC może skutkować naliczeniem podatku sankcyjnego wynoszącego 20 proc. Jeśli nie dojdzie do postępowania podatkowego, czynności sprawdzających, czy kontroli, możesz uchronić się przed tym, składając tzw. czynny żal.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Jakiej kwoty pożyczki nie trzeba zgłaszać?
Nie ma obowiązku informowania urzędu skarbowego o pożyczkach wynoszących mniej niż 1000 zł. Powyżej tej kwoty zależy to od grupy podatkowej, do której należy pożyczkodawca, oraz ostatecznej sumy zobowiązania.
Czy zwrot pożyczki trzeba zgłosić do urzędu skarbowego?
Zgodnie z przepisami zwrot pożyczki (lub jej części) nie wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego. Wskazane jest natomiast udokumentowanie takiego działania i przechowywanie dokumentów na wypadek kontroli skarbowej.
Czy pożyczki są rejestrowane jako dochód?
Nie, pożyczka nie jest dochodem dla pożyczkobiorcy. W związku z tym nie podlega opodatkowaniu PIT. Przyjmuje formę jedynie czasowego przekazania pieniędzy, nie ma więc obowiązku płacenia od niej podatku dochodowego.
Źródła
https://www.zbp.pl/getmedia/4680fbf6-625c-4dcd-bcfd-3dd235d25049/infokredyt_raport_2024_m4-final
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20000860959/U/D20000959Lj.pdf
