Czy trzeba zapłacić podatek od polisy na życie?

Co powinieneś wiedzieć o podatku w zakresie ubezpieczenia na życie?

Ubezpieczenie na życie to jedno z najpopularniejszych rozwiązań, które pomagają chronić przyszłość finansową zarówno naszą, jak i naszych bliskich. Jednakże warto pamiętać, że przy wypłacie świadczenia z tytułu ubezpieczenia może pojawić się kwestia opodatkowania. Podatek od dochodów kapitałowych to rodzaj zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych.

Dokładne przepisy regulujące ten podatek znajdują się w artykule 30a i 30b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Aby otrzymać odpowiednie świadczenie z ubezpieczenia na życie, konieczne jest spełnienie kilku warunków określonych w umowie. Podstawowy wymóg stanowi regularna opłata składek, które zwykle są pobierane co miesiąc. Kolejny ważny warunek to zaistnienie zdarzenia objętego umową – w przypadku nieuwzględnienia danego ryzyka na liście ubezpieczyciel nie wypłaci świadczenia. Jednak nie ma potrzeby płacenia podatku VAT ani podatku Belki (czyli podatku od dochodów kapitałowych), ponieważ świadczenie z tytułu zdarzenia ubezpieczeniowego jest zwolnione z podatku.

Co więcej, czas trwania umowy nie ma wpływu na obowiązek opłacania podatku. W przypadku polisy na życie, która ma na celu ochronę ubezpieczonego w przypadku śmierci lub poważnego zachorowania, bez znaczenia pozostaje to, czy umowa jest terminowa czy bezterminowa.

Jeśli masz podpisaną umowę ubezpieczenia na życie, to nie podlegasz obowiązkowi płacenia podatków, jeśli chodzi o: 

• sumę ubezpieczenia, 
• sumę wpłaconych składek, 
• zwrot sumy wpłaconych składek w przypadku odstąpienia od umowy ubezpieczenia, 
• przeniesienie wartości jednostek między funduszami w ramach tej samej umowy ubezpieczenia.

Polisy na życie, których przedmiotem ubezpieczenia jest wyłącznie ochrona życia i zdrowia, są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, a otrzymywane świadczenia nie stanowią przychodu. Podobnie wygląda to w przypadku polisy dożycia oraz polisy posagowej. Oszczędności uzyskane na koniec trwania umowy z takich polis nie są uznawane za zysk kapitałowy i nie podlegają opodatkowaniu. Natomiast w przypadku inwestycyjnej polisy na życie wypłacane z niej oszczędności na koniec umowy stanowią dochód lub zysk kapitałowy i podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Polisa ochronna

Ubezpieczenie ochronne jest najczęściej występującą formą polisy na życie. Konstrukcja takiego produktu jest bardzo prosta – wpłacamy regularnie składkę o określonej wysokości, dzięki czemu zyskujemy gwarancję świadczenia na wypadek powstania różnych zdarzeń:

• zgonu w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
• trwałego inwalidztwa,
• leczenia szpitalnego, 
• zdiagnozowania poważnej choroby,
• operacji chirurgicznej,
• oparzenia i innych urazów ciała.

Wszystkie z wymienionych zdarzeń, oprócz zgonu, wiążą się z przekazaniem świadczenia bezpośrednio ubezpieczonemu. W przypadku jego śmierci (naturalnej bądź w wyniku uderzenia czy wypadku komunikacyjnego), środki trafiają do uposażonych, którzy są wskazani w umowie polisowej. Jeśli ich nie ma albo wpisani uposażeni już nie żyją, wtedy świadczenie przechodzi na tzw. zstępnych. To osoby, które są potomkami ubezpieczonego, czyli dzieci, wnuki, prawnuki, praprawnuki itd. Pieniądze z polisy mogą też trafić do wstępnych, czyli spokrewnionych członków rodziny – rodziców, dziadków itp. 

Świadczenie po zmarłym ubezpieczonym dziedziczą osoby nie tylko w ustalonej kolejności, ale również wysokości:

• małżonek w całości,
• dzieci w częściach równych,
• rodzice w częściach równych,
• osoby fizyczne powołane do dziedziczenia w częściach określonych w dokumencie sporządzonym przez notariusza.

W każdym z tych przypadków żadna osoba nie zapłaci ani podatku od dziedziczenia, ani z tytułu zysku. Środki z ochronnej polisy na życie nie są traktowane jako spadek. Podatku od świadczenia za któreś ze zdarzeń (operacja, leczenie szpitalne i inne) nie zapłaci także sam ubezpieczony.

Polisa oszczędnościowa

W ubezpieczeniu oszczędnościowym mamy z reguły do wyboru dwa warianty – polisę dla osoby dorosłej i dla dziecka. Pierwsza z nich to ubezpieczenie na życie i dożycie. Tu klient towarzystwa zakłada się z ubezpieczycielem, że dożyje określonego wieku, np. 65 lat i po osiągnięciu tej granicy dostaje dodatkowe świadczenia, a oprócz tego sumę zgromadzonych przez lata składek. W drugiej osoba dorosła opłaca składki za dziecko, które sumę składek otrzymuje najwcześniej po osiągnięciu wieku 18 lat.

W obu przypadkach regularnie płacona składka jest dzielona na dwie części – ochronną i oszczędnościową. Ochronna to zakres zbliżony do zwykłej polisy na życie, czyli podstawa (zgon) i kilka rozszerzeń do wyboru (trwałe inwalidztwo, NNW, leczenie szpitalne, poważna choroba itp.). Oszczędnościowa to kapitał składany na czymś w rodzaju konta polisowego. Na koniec umowy suma tych oszczędności jest wypłacana ubezpieczonemu (jeśli dożyje końca umowy) lub uposażonym (jeśli ubezpieczony nie dożyje). Czy zatem od zgromadzonych oszczędności trzeba zapłacić podatek?

Tu także podatek nie obowiązuje, ponieważ zgromadzone na polisie oszczędności nie są dochodem kapitałowym. Ubezpieczony i uposażony może tym samym uniknąć tzw. podatku Belki wynoszącego 19%. 

Polisa inwestycyjna

Inwestycyjna polisa na życie przypomina nieco wariant oszczędnościowy, bo wspólne jest dzielenie składki na dwie części. Jednak, nie licząc ochronnej stałej, druga część nie jest odkładana, ale inwestowana, np. w Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe. To oznacza, że na koniec umowy, która zazwyczaj trwa minimum 10 lat, możemy pomnożyć sumę wpłacanych składek, ale niestety też stracić.

UFK to forma inwestycji polecana osobom, które są zaznajomione z zasadami działania giełdy, ale też mają tzw. wolne środki na taką inwestycję. Czy w razie wypracowanego zysku trzeba zapłacić podatek? Okazuje się, że tak. Z prawnego punktu widzenia taki zysk jest dochodem, więc obowiązuje 19-procentowy podatek od zysków kapitałowych.

Jednak polisa inwestycyjna nie podlega opodatkowaniu, jeśli chodzi o świadczenie z części ochronnej (zgon, wpadek, uraz, pobyt w szpitalu, rehabilitacja i inne).

Inne polisy na życie

Oprócz opisanych rodzajów ubezpieczeń osobowych, istnieją jeszcze inne, chętnie kupowane przez Polaków w zależności o miejsca zatrudnienia, wieku czy posiadanych środków. Czy i w tych ubezpieczeniach obowiązuje podatek? Sprawdźmy to na konkretnych przykładach:

• Grupowa polisa na życie – oferowana pracownikowi w miejscu pracy, jest polisą ochronną, a więc podatek z tytułu wypłaty świadczenia nie obowiązuje,
   
• NNW szkolne dla dziecka – formalnie to także polisa grupowa, ale adresowana do nieletnich (ubezpieczającym jest rodzic). Tu analogicznie żaden podatek nie występuje, bo jest to ubezpieczenie ochronne – zarówno w wersji indywidualnej, jak i grupowej, kupowanej w placówce szkolnej,
   
• Dożywotnia polisa na życie – często jedyna możliwość uzyskania ochrony ubezpieczeniowej przez osoby starsze. W tym wariancie polisa jest raczej wyłącznie ochronna, bez konieczności płacenia podatków od świadczeń wypłacanych najbliższym,
   
• Polisa na życie i zdrowie – niektóre ubezpieczenia łączą w sobie elementy ochrony życia i zdrowia. Ten ostatni aspekt dotyczy nie tyle świadczeń, co realizacji konkretnych usług (badania czy konsultacji lekarskiej), więc z powodu bezgotówkowego świadczenia, ewentualny podatek nie występuje.

Wszystko o podatku dla pracodawcy

Kwestia podatków w ubezpieczeniach na życie pojawia się jeszcze w odniesieniu do pracodawców, którzy oferują swoim pracownikom możliwość przystąpienia do tzw. „grupówki”.
Chodzi tu o wydatek jako koszt uzyskania przychodów. Należy pamiętać, że w niektórych firmach pracodawcy finansują takie ubezpieczenia w ramach pakietu socjalnego.

Co do zasady kwoty ubezpieczenia pracowników pracodawca nie może zaliczyć do kosztów podatkowych. Są jednak wyjątki, dzięki którym może on obniżyć podstawę do opodatkowania:

• Ryzyka ubezpieczeniowe – wystarczy dobrać odpowiedni zakres ochrony, czyli zdarzenia wypadkowe (wypadek przy pracy, choroba zawodowa) i zdarzenia chorobowe (zdiagnozowanie poważnej choroby)
   
• Uposażony – nie może nim być sam pracodawca,
   
• Rodzaj polisy – nie może to być ubezpieczenie na życie i dożycie (w ciągu najbliższych 5 lat).

Tym samym wartość wydatków na ubezpieczenie pracowników zmniejszy jednak podstawę do opodatkowania.

Ubezpieczając się indywidualnie możemy odliczyć składki, ale tylko te opłacane w ramach ZUS. Nie podlegają odliczeniu m.in. składki opłacane w ramach indywidualnych polis ubezpieczeniowych oraz tzw. trzeciego filara czy też ubezpieczenie wpłacone do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), którego podstawą była działalność rolnicza nieobjęta ustawą o PIT.

Spadek, polisa i podatek?

Istotną informację stanowi to, że wypłata z polisy na życie nie jest związana z postępowaniem spadkowym. Dlatego w przypadku wypłaty świadczenia osoba uposażona może być całkowicie obca dla ubezpieczonego, nawet jeśli nie została wymieniona w testamencie. Oznacza to, że wypłata świadczenia oraz kwestie związane ze spadkiem są od siebie niezależne. Co więcej, osoba uposażona nie musi płacić podatku od spadków i darowizn ani podatku dochodowego.

Jeżeli w umowie nie wskazano osób uposażonych, towarzystwo ubezpieczeniowe ma prawo wypłacić świadczenie współmałżonkowi, dzieciom, rodzicom lub rodzeństwu, ponieważ to osoby, które są uprawnione do dziedziczenia. Warto pamiętać o tym podczas podpisywania umowy z ubezpieczycielem. Jednocześnie osoby uposażone nie są zobowiązane do opłacenia żadnego podatku. Dlatego wypłata świadczenia osobie uposażonej w momencie śmierci ubezpieczonego nie wymaga wielu formalności.

Jeśli ubezpieczony ma długi, a osoba uposażona w polisie jest spadkobiercą, która odrzuciła prawo do spadku, to mimo tego otrzyma wypłatę z ubezpieczenia. Nie ma obowiązku spłacania długów zmarłego przez osobę uprawnioną, bez względu na to, czy otrzyma świadczenie, czy też nie.

Ewelina Ratajczak

Tabela 1. Opracowanie własne.

Jak widać, wśród przedstawionych rodzajów polisy na życie tylko ubezpieczenie inwestycyjne jest opodatkowane, a konkretnie otrzymany zysk.