Czy trzeba zapłacić podatek od polisy na życie?

Kwestię płacenia podatków analizujemy w 3 głównych rodzajach polis na życie: ochronnej, oszczędnościowej oraz inwestycyjnej. Przy okazji bierzemy pod lupę także kilka innych wariantów ubezpieczenia na życie. Interesuje nas podatek:

• dochodowy od osób fizycznych z tytułu otrzymanego świadczenia lub zysków kapitałowych,
• z tytułu uzyskanego świadczenia przez ubezpieczonego,
• od spadków i darowizn z tytułu odziedziczonego świadczenia.

Podatek w polisie na życie – co na to prawo?
Podatek od dochodów kapitałowych to inaczej rodzaj zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych. Szczegółowe przepisy zawierają art. 30a i 30b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jeśli posiadamy ubezpieczenie na życie, to możemy być spokojnie (podatek nie obowiązuje), jeśli chodzi o: sumę ubezpieczenia, sumę wpłaconych składek, zwrot sumy wpłaconych składek w przypadku odstąpienia od umowy ubezpieczenia czy przeniesienie wartości jednostek między funduszami w ramach tej samej umowy ubezpieczenia.

Jaki podatek w ochronnej polisie na życie?

Ubezpieczenie ochronne jest najczęściej występującą formą polisy na życie. Konstrukcja takiego produktu jest bardzo prosta – wpłacamy regularnie składkę o określonej wysokości, dzięki czemu zyskujemy gwarancję świadczenia na wypadek powstania różnych zdarzeń:

• zgonu w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
• trwałego inwalidztwa,
• leczenia szpitalnego, 
• zdiagnozowania poważnej choroby,
• operacji chirurgicznej,
• oparzenia i innych urazów ciała.

Wszystkie z wymienionych zdarzeń, oprócz zgonu, wiążą się z przekazaniem świadczenia bezpośrednio ubezpieczonemu. W przypadku jego śmierci (naturalnej bądź w wyniku uderzenia czy wypadku komunikacyjnego), środki trafiają do uposażonych, którzy są wskazani w umowie polisowej. Jeśli ich nie ma albo wpisani uposażeni już nie żyją, wtedy świadczenie przechodzi na tzw. zstępnych. To osoby, które są potomkami ubezpieczonego, czyli dzieci, wnuki, prawnuki, praprawnuki itd. Pieniądze z polisy mogą też trafić do wstępnych, czyli spokrewnionych członków rodziny – rodziców, dziadków itp. 

Świadczenie po zmarłym ubezpieczonym dziedziczą osoby nie tylko w ustalonej kolejności, ale również wysokości:

• małżonek w całości,
• dzieci w częściach równych,
• rodzice w częściach równych,
• osoby fizyczne powołane do dziedziczenia w częściach określonych w dokumencie sporządzonym przez notariusza.

W każdym z tych przypadków żadna osoba nie zapłaci ani podatku od dziedziczenia, ani z tytułu zysku. Środki z ochronnej polisy na życie nie są traktowane jako spadek. Podatku od świadczenia za któreś ze zdarzeń (operacja, leczenie szpitalne i inne) nie zapłaci także sam ubezpieczony.

Jaki podatek w oszczędnościowej polisie na życie?

W ubezpieczeniu oszczędnościowym mamy z reguły do wyboru dwa warianty – polisę dla osoby dorosłej i dla dziecka. Pierwsza z nich to ubezpieczenie na życie i dożycie. Tu klient towarzystwa zakłada się z ubezpieczycielem, że dożyje określonego wieku, np. 65 lat i po osiągnięciu tej granicy dostaje dodatkowe świadczenia, a oprócz tego sumę zgromadzonych przez lata składek. W drugiej osoba dorosła opłaca składki za dziecko, które sumę składek otrzymuje najwcześniej po osiągnięciu wieku 18 lat.

W obu przypadkach regularnie płacona składka jest dzielona na dwie części – ochronną i oszczędnościową. Ochronna to zakres zbliżony do zwykłej polisy na życie, czyli podstawa (zgon) i kilka rozszerzeń do wyboru (trwałe inwalidztwo, NNW, leczenie szpitalne, poważna choroba itp.). Oszczędnościowa to kapitał składany na czymś w rodzaju konta polisowego. Na koniec umowy suma tych oszczędności jest wypłacana ubezpieczonemu (jeśli dożyje końca umowy) lub uposażonym (jeśli ubezpieczony nie dożyje). Czy zatem od zgromadzonych oszczędności trzeba zapłacić podatek?

Tu także podatek nie obowiązuje, ponieważ zgromadzone na polisie oszczędności nie są dochodem kapitałowym. Ubezpieczony i uposażony może tym samym uniknąć tzw. podatku Belki wynoszącego 19%. 

Jaki podatek w inwestycyjnej polisie na życie?

Inwestycyjna polisa na życie przypomina nieco wariant oszczędnościowy, bo wspólne jest dzielenie składki na dwie części. Jednak, nie licząc ochronnej stałej, druga część nie jest odkładana, ale inwestowana, np. w Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe. To oznacza, że na koniec umowy, która zazwyczaj trwa minimum 10 lat, możemy pomnożyć sumę wpłacanych składek, ale niestety też stracić.

UFK to forma inwestycji polecana osobom, które są zaznajomione z zasadami działania giełdy, ale też mają tzw. wolne środki na taką inwestycję. Czy w razie wypracowanego zysku trzeba zapłacić podatek? Okazuje się, że tak. Z prawnego punktu widzenia taki zysk jest dochodem, więc obowiązuje 19-procentowy podatek od zysków kapitałowych.

Jednak polisa inwestycyjna nie podlega opodatkowaniu, jeśli chodzi o świadczenie z części ochronnej (zgon, wpadek, uraz, pobyt w szpitalu, rehabilitacja i inne).

Jaki podatek w innych polisach na życie?

Oprócz opisanych rodzajów ubezpieczeń osobowych, istnieją jeszcze inne, chętnie kupowane przez Polaków w zależności o miejsca zatrudnienia, wieku czy posiadanych środków. Czy i w tych ubezpieczeniach obowiązuje podatek? Sprawdźmy to na konkretnych przykładach:

• Grupowa polisa na życie – oferowana pracownikowi w miejscu pracy, jest polisą ochronną, a więc podatek z tytułu wypłaty świadczenia nie obowiązuje,
   
• NNW szkolne dla dziecka – formalnie to także polisa grupowa, ale adresowana do nieletnich (ubezpieczającym jest rodzic). Tu analogicznie żaden podatek nie występuje, bo jest to ubezpieczenie ochronne – zarówno w wersji indywidualnej, jak i grupowej, kupowanej w placówce szkolnej,
   
• Dożywotnia polisa na życie – często jedyna możliwość uzyskania ochrony ubezpieczeniowej przez osoby starsze. W tym wariancie polisa jest raczej wyłącznie ochronna, bez konieczności płacenia podatków od świadczeń wypłacanych najbliższym,
   
• Polisa na życie i zdrowie – niektóre ubezpieczenia łączą w sobie elementy ochrony życia i zdrowia. Ten ostatni aspekt dotyczy nie tyle świadczeń, co realizacji konkretnych usług (badania czy konsultacji lekarskiej), więc z powodu bezgotówkowego świadczenia, ewentualny podatek nie występuje.

Podatek dla pracodawcy w ramach grupowej polisy na życie

Kwestia podatków w ubezpieczeniach na życie pojawia się jeszcze w odniesieniu do pracodawców, którzy oferują swoim pracownikom możliwość przystąpienia do tzw. „grupówki”.
Chodzi tu o wydatek jako koszt uzyskania przychodów. Należy pamiętać, że w niektórych firmach pracodawcy finansują takie ubezpieczenia w ramach pakietu socjalnego.

Co do zasady kwoty ubezpieczenia pracowników pracodawca nie może zaliczyć do kosztów podatkowych. Są jednak wyjątki, dzięki którym może on obniżyć podstawę do opodatkowania:

• Ryzyka ubezpieczeniowe – wystarczy dobrać odpowiedni zakres ochrony, czyli zdarzenia wypadkowe (wypadek przy pracy, choroba zawodowa) i zdarzenia chorobowe (zdiagnozowanie poważnej choroby)
   
• Uposażony – nie może nim być sam pracodawca,
   
• Rodzaj polisy – nie może to być ubezpieczenie na życie i dożycie (w ciągu najbliższych 5 lat).

Tym samym wartość wydatków na ubezpieczenie pracowników zmniejszy jednak podstawę do opodatkowania.

Ubezpieczając się indywidualnie możemy odliczyć składki, ale tylko te opłacane w ramach ZUS. Nie podlegają odliczeniu m.in. składki opłacane w ramach indywidualnych polis ubezpieczeniowych oraz tzw. trzeciego filara czy też ubezpieczenie wpłacone do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), którego podstawą była działalność rolnicza nieobjęta ustawą o PIT.