Ubezpieczenie na życie a samobójstwo ubezpieczonego - co z odszkodowaniem?

Śmierć w wyniku samobójstwa osoby ubezpieczonej może, ale nie musi być podstawą do wypłacenia należnego świadczenia dla bliskich. Warto zatem dowiedzieć się, kiedy należy się bliskim wsparcie finansowe, a kiedy samobójstwo będzie wyłączone z odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

Jak często dochodzi do samobójstw w Polsce?

Dane Głównego Urzędu Statystycznego nie napawają optymizmem:

• 9861 prób samobójczych,
• 5405 przypadków zakończonych zgonem (55%)
• 4638 samobójstw wśród mężczyzn (86%)
• 767 samobójstw wśród kobiet,
• 56% samobójstw w miastach
• 44% samobójstw na wsiach.

Powyższe liczby GUS-u pochodzą z ostatniego dostępnego zestawienia w 2016 r. sporządzonego przez Komendę Główną Policji. 

W kolejnych latach liczba samobójstw w Polsce nieco spadła, ale utrzymuje się na dość stałym poziomie – 5276 prób zakończonych zgonem w 2017 r., 5182 w 2018 r. i 5255 w 2019 r.

Kto i kiedy popełnia samobójstwo?

Według policyjnych statystyk „Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019” najmniej liczną grupą wiekową dotkniętą zgonami wskutek samobójstwa są nastolatki w wieku13-18 lat. W roku 2019 było to 94 osoby.

Najczęściej odbierają sobie życie osoby w wieku przedemerytalnym – 55-59 lat – aż 533 zginęły w ten sposób w 2019 r. Z wiekiem odsetek osób, które targnęły się na własne życie wyraźnie się zmniejsza – do 144 w przedziale wieku 80-84 lata.

Tabela 1. Na podstawie raportu Komendy Głównej Policji Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019.

Nie tylko wiek ma znaczenie w przypadku samobójstw, ale również dzień tygodnia. W 2019 r. największa liczba samobójstw przypadała na poniedziałek – to aż 858 zgonów. Najmniej z kolei w sobotę – 671 przypadków.

Tabela 2. Na podstawie raportu Komendy Głównej Policji Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019.

W którym mieście dochodzi najczęściej do samobójstwa?

Liczba zgonów ma również przełożenie na miejsce zamieszkania i wbrew pozorom w statystykach nie przoduje Warszawa, w której odnotowano 349 samobójstw. W 2019 r. najwięcej samobójstw odnotowała Komenda Policji w Katowicach – aż 548 zgonów. Z kolei najmniej przypadków odebrania sobie życia zanotowała Komenda Policji w Opolu – 129 zgonów.  

Poniższe dane dotyczą 17 Komend Wojewódzkich Policji, a więc obszaru danych miast i województw. Wyjątkiem jest Radom, reszta jednostek pokrywa się z mapą administracyjną Polski.

Tabela 3. Na podstawie raportu Komendy Głównej Policji Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019.

Jaki jest powód popełnienia samobójstwa?

Warto również zwrócić uwagę na powody, które kierują ludźmi do tak radykalnego kroku. 

W 963 przypadkach powodem była choroba psychiczna. Kolejnym powodem jest konflikt lub przemoc w rodzinie (259) i nieszczęśliwa miłość (208). 

Wśród głównych powodów najczęściej powtarzają się choroba fizyczna, pogorszenie lub nagła utrata zdrowia i śmierć bliskiej osoby. Na 5255 samobójstw w 2019 r. w większości przypadków nie udało się ustalić powodu (3096).

Tabela 4. Na podstawie raportu Komendy Głównej Policji Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019.

Samobójstwo a ubezpieczenie na życie

Samobójstwa wśród bliskich nie sposób przewidzieć, bo jak wynika ze statystyk – oprócz choroby psychicznej, która właściwie również może pojawić się nagle – przyczyny samobójstw pojawiają się w życiu nagle i niespodziewanie. Posiadanie polisy na życie może pomóc w trudnych życiowych chwilach - przynajmniej pod kątem finansowym.

Główną rolą ubezpieczenia jest zabezpieczenie finansowe dla bliskich na wypadek nagłej śmierci osoby ubezpieczonej. Wówczas osoby uposażone otrzymują określone w umowie świadczenie.

Polisa na życie może również chronić w innych trudnych sytuacjach, np. zdiagnozowanie nowotworu, wypadek samochodowy, śmierć bliskiej osoby, uraz ciała, utrata zdolności do pracy. Wymienione zdarzenia mogą uprawniać do otrzymania odszkodowania, jednak aby uzyskać takie wsparcie, należy wcześniej wykupić odpowiednie rozszerzenie ochrony. Pomoc finansowa w ramach ubezpieczenia może być przeznaczona zarówno na leczenie, rehabilitację, jak i na utrzymanie dotychczasowego poziomu życia.

Ile wynosi odszkodowanie za zgon - w tym samobójstwo?

Wysokość sumy ubezpieczenia jest uzależniona od indywidualnych wyborów klientów. Odszkodowanie może zatem wynosić zarówno 1000 zł, jak i 500 000 zł. 

Każdy klient samodzielnie określa, jak wysoką składkę jest w stanie płacić, na jaki czas zawiera umową, jaki wybiera zakres ochrony oraz na jakiej sumie ubezpieczenia mu zależy. Dla części osób wystarczającym rozwiązaniem może być kwota 10 000 zł, dla innych z kolei 300 000 zł. 

Zgon w przypadku ubezpieczeń na życie może być podstawą do wypłaty z kilku tytułów. Bliscy mogą zatem otrzymać:

• 100% SU z tytułu zgonu ubezpieczonego,
• 200% SU z tytułu zgonu ubezpieczonego wskutek nieszczęśliwego wypadku,
• 300% SU z tytułu zgonu ubezpieczonego wskutek nieszczęśliwego wypadku komunikacyjnego.

Warto zatem zwracać uwagę na to, co dokładnie oferuje konkretna polisa. Ważne jest również porównywanie ofert pod kątem zakresu ochrony oraz możliwości, jakie zapewnia.

Kiedy z polisy nie będzie odszkodowania za samobójstwo?

W przypadku śmierci w wyniku samobójstwa ubezpieczyciel nie zawsze ma obowiązek wypłacić świadczenie. Jest to regulowane tzw. karencją, czyli czasem pomiędzy zawarciem umowy a rozpoczęciem ochrony w danym zakresie.

Samobójstwa są najczęściej objęte 24-miesięczną karencją. Oznacza to, że przez 2 lata samobójstwo podlega wyłączeniu odpowiedzialności. Ma to na celu wykluczenie planowania samobójstwa przed zakupem ubezpieczenia na życie. Osoby, które z różnych przyczyn rozważają odebranie sobie życia – mogą chcieć zabezpieczyć finansowo swoich bliskich poprzez wysokie odszkodowanie. Jest to jednak niesłuszne podejście, ponieważ karencja je kategorycznie wyklucza.

Część firm ubezpieczeniowych może zachęcać do zakupu reklamą, która mówi o tym, że ich oferta ubezpieczeniowa nie posiada karencji. Można znaleźć takie produkty, jednak jakość takiej polisy znacznie spada – suma ubezpieczenia jest znacznie niższa, podobnie jak i zakres ochrony. Należy zatem zwracać uwagę na to, co gwarantuje taka polisa. Karencja jest zabezpieczeniem dla ubezpieczyciela przed nieuczciwymi klientami, jednak dzięki temu posiada kapitał, który umożliwia później wypłacić wysokie odszkodowanie.

Nie tylko zgon wskutek samobójstwa może podlegać wyłączeniu odpowiedzialności. Są również inne powody zgonu, które mogą nie być podstawą do wypłaty świadczenia. Tak może się stać, gdy do zgonu dojdzie wskutek:

• aktywnego i dobrowolnego brania udziału w działaniach wojennych, aktach terroru oraz przemocy,
• popełnienia przestępstwa,
• spożycia alkoholu, narkotyków lub substancji psychotropowych bez zalecenia lekarza,
• nieprzestrzegania zaleceń lekarskich,
• uprawiania sportów wysokiego ryzyka np. wspinaczka wysokogórska, spadochroniarstwo czy paralotniarstwo,
• prowadzenia pojazdu pod wpływem substancji odurzających lub bez wymaganych uprawnień.

Wyłączenia odpowiedzialności mogą dotyczyć również innych sytuacji, zatem zawsze przed podpisaniem umowy należy zapoznać się z treścią tego konkretnego zapisu.