ADR – co to jest i kiedy ma zastosowanie?

Gazy przemysłowe, materiały wybuchowe czy substancje łatwopalne – to przykładowe towary, które są powszechnie wykorzystywane w wielu gałęziach gospodarki. Jednak na każdym etapie, w tym podczas transportu, należy się z nimi obchodzić wyjątkowo ostrożnie. ADR dotyczy właśnie przewozu materiałów, które ze względu na swoje właściwości są uznawane za szczególnie niebezpieczne.

Co to jest ADR?

ADR to akronim funkcjonujący w branży transportowej, pod którym kryje się międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych z 1957 r. Skrót ADR pochodzi od francuskiej nazwy tej umowy – Accord Dangereux Routier. 

Odpowiadając na pytanie, co to jest ADR, można powiedzieć, że ADR to procedura wskazująca, jak powinien odbywać się transport substancji niebezpiecznych, aby zminimalizować związane z nim ryzyko. Z perspektywy przewoźników drogowych umowa ADR to zbiór zasad i obowiązków, do których muszą się oni stosować w związku z przewozem substancji uznanych za szczególnie niebezpieczne.

W jakim celu powstała umowa ADR?

Umowa ADR powstała w odpowiedzi na zagrożenia, jakie niesie transport niektórych towarów. Uregulowanie przewozu substancji, które mogą eksplodować czy spowodować skażenie gleby i powietrza, ma na celu przede wszystkim poprawę bezpieczeństwa na drogach i ograniczenie potencjalnych szkód, gdyby doszło do zdarzenia z udziałem pojazdu przewożącego towary niebezpieczne.

Z czego składa się umowa ADR?

Umowa ADR jest obszernym aktem prawnym, który składa się z 3 części – są to:

• umowa właściwa – określa stosunki prawne między krajami (jej stronami);
• 2 załączniki (załącznik A i załącznik B) – znajdują się w nich szczegóły dotyczące warunków przewozu towarów niebezpiecznych.

W umowie ADR można znaleźć odpowiedzi na różne pytania. Przykładowe z nich to: jak powinny być oznakowane pojazdy przewożące towary niebezpieczne, jak postępować z poszczególnymi substancjami, jakie dokumenty należy przygotować w związku z transportem materiałów niebezpiecznych i jak powinny być wyposażone pojazdy przewożące materiały niebezpieczne.

Które towary są towarami niebezpiecznymi według konwencji ADR?

Towary niebezpieczne, których zasady przewozu zostały sprecyzowane w umowie ADR, to przede wszystkim substancje wybuchowe, materiały ciekłe zapalne, gazy i materiały żrące. Łączy je to, że niewłaściwe obchodzenie się z nimi może mieć poważne skutki w postaci pożaru, eksplozji, skażeń biologicznych czy skażeń chemicznych. Z kolei wypadek z udziałem pojazdu przewożącego takie substancje oznacza dodatkowe zagrożenia.

Jakie klasy materiałów niebezpiecznych wymienia umowa ADR?

W umowie ADR obowiązującej od 1 stycznia 2025 r. zostały wymienione następujące klasy towarów niebezpiecznych:

• klasa 1 – materiały wybuchowe i przedmioty z materiałami wybuchowymi
• klasa 2 – gazy
• klasa 3 – materiały zapalne ciekłe
• klasa 4.1 – materiały zapalne stałe, materiały samoreaktywne, materiały polimeryzujące i materiały wybuchowe odczulone stałe
• klasa 4.2 – materiały podatne na samozapalenie
• klasa 4.3 – materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne
• klasa 5.1 – materiały utleniające
• klasa 5.2 – nadtlenki organiczne
• klasa 6.1 – materiały trujące
• klasa 6.2 – materiały zakaźne
• klasa 7 – materiały promieniotwórcze
• klasa 8 – materiały żrące
• klasa 9 – różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Kto może zostać kierowcą ADR?

Z uwagi na zagrożenie, jakie wiąże się z transportem drogowym towarów niebezpiecznych, samo prawo jazdy odpowiedniej kategorii to zbyt mało – kierowca, który będzie przewozić towary niebezpieczne, musi uzyskać specjalne zaświadczenie ADR.

Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych stanowi, że uzyskanie zaświadczenia ADR jest uzależnione od łącznego spełnienia czterech warunków. Kierowca ubiegający się o zaświadczenie ADR musi:

• mieć ukończone 21 lat – wyjątkiem są kierowcy pojazdów należących do Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
• spełniać wymagania określone w przepisach prawa o ruchu drogowym i o transporcie drogowym w stosunku do kierowców wykonujących przewóz drogowy;
• ukończyć odpowiedni kurs ADR – początkowy, gdy stara się o zaświadczenie ADR po raz pierwszy albo doskonalący w pozostałych przypadkach;
• uzyskać pozytywny wynik z egzaminu kończącego kurs ADR – początkowy lub doskonalący.

Jakie obowiązki mają przewoźnicy ADR?

Na firmy transportowe (przewoźników) oferujące przewóz materiałów niebezpiecznych nałożone zostały konkretne obowiązki. Dotyczą one m.in. obchodzenia się z niebezpiecznymi towarami, które mają zostać przewiezione, nawiązania współpracy z doradcą ADR i zakupu ubezpieczeń komunikacyjnych.

Jak przygotować się do transportu towarów niebezpiecznych?

Zanim przewoźnik przyjmie zlecenie na przewóz towarów niebezpiecznych, powinien się upewnić, że dane materiały są dopuszczone do przewozu ADR. Z kolei kierowca z uprawnieniami przed wyruszeniem w trasę powinien przede wszystkim:

• sprawdzić stan ładunku i opakowań – przykładowo opakowania nie mogą być uszkodzone;
• sprawdzić, czy cysterna posiada wymagane badania techniczne – jeżeli to właśnie w ten sposób ma być przewożony ładunek,
• upewnić się co do właściwego oznakowania pojazdu – na pojeździe musi znajdować się wymagane oznakowanie;
• sprawdzić, czy otrzymał pisemne instrukcje.

Kim jest doradca ADR i jak pomaga on przewoźnikowi?

Firmy transportowe przewożące materiały niebezpieczne mają obowiązek nawiązać współpracę z doradcą ADR. Doradca ADR to osoba, która ukończyła kurs na doradcę ADR i posiada certyfikat. Do jego zadań należy zapewnienie zgodności z przepisami ADR. W praktyce doradca ADR zajmuje się na co dzień dbaniem o przestrzeganie przepisów ADR, minimalizowaniem ryzyka i szkoleniem pracowników.

Jakie ubezpieczenie musi posiadać przewoźnik ADR?

Przewoźnicy są zainteresowani przede wszystkim ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika drogowego, czyli OCP. Mimo że ta polisa jest fakultatywna, to z reguły jest ona wymagana przez kontrahentów przewoźników. Umowa zawierana jest na okres 12 miesięcy i – w zależności od obszaru działalności firmy transportowej – może obejmować również przewóz towarów niebezpiecznych.

Jakie są kary za niewłaściwy przewóz towarów niebezpiecznych?

Za brak stosowania się do regulacji ADR grożą wysokie kary pieniężne. Jak wynika z ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych, kary wynoszą od 200 do 10 000 zł. Z kolei mandat nałożony w siedzibie przedsiębiorcy może jednorazowo wynieść nawet 40 000 zł.

Kary finansowe są nakładane za:

• niewłaściwy sposób przewozu substancji,
• naruszenie przepisów dotyczących załadunku oraz rozładunku towarów,
• braku odpowiedniego oznakowania i wyposażenia w zakresie ADR,
• zastosowanie nieodpowiednich opakowań do przewozu.

Dodatkowo nadawcy, odbiorcy i przewoźnicy towarów niebezpiecznych muszą liczyć się z odpowiedzialnością karną.