Czy samochody elektryczne są ekologiczne?

O zainteresowaniu samochodami elektrycznymi najlepiej świadczy to, w jakiej liczbie są one rejestrowane. Jak podaje Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar, w październiku 2023 r. liczba samochodów elektrycznych na terenie Unii Europejskiej wzrosła o 36,3 proc. W tym okresie najwięcej aut zostało zarejestrowanych w Belgii i Danii. Aktualnie udział samochodów elektrycznych w unijnym rynku wynosi już 14 proc. 

Poniższy artykuł został opracowany w oparciu o raport „Environmental challenges through the life cycle of battery electric vehicles” przygotowany dla Komisji Transportu i Turystyki Parlamentu Europejskiego. 

Raport dla Komisji PE – jak badano, czy auta elektryczne są ekologiczne?  

O pojazdach elektrycznych napisano już wiele. Jednak wiele publikacji omawiających wpływ aut elektrycznych na środowisko koncentrowało się na wybranym etapie ich cyklu życia – m.in. produkcji, eksploatacji lub utylizacji. Raport przygotowany dla Komisji Transportu i Turystyki Parlamentu Europejskiego wyróżnia się pod tym względem, bo dokonuje oceny pełnego cyklu życia pojazdu (LCA – Life Cycle Assessment).  

LCA to metodologia, zgodnie z którą w cyklu życia każdego produktu można wyróżnić 4 kluczowe fazy. W przypadku aut elektrycznych są to: 

1. Pozyskanie surowców i komponentów (wraz z ich uszlachetnieniem) wykorzystywanych do produkcji auta elektrycznego. 
2. Produkcja auta elektrycznego. 
3. Użytkowanie samochodu elektrycznego. 
4. Wycofanie auta elektrycznego z użytkowania – w tym recykling i ponowne użycie niektórych jego elementów. 

Czy samochody elektryczne są ekologiczne na etapie produkcji? 

Aby odpowiedzieć na pytanie, czy samochody elektryczne są ekologiczne, trzeba zacząć od początku, czyli etapu ich produkcji – rozumianego zarówno jako pozyskanie surowców, jak i wytworzenie pojazdu czy baterii. Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że emisja gazów cieplarnianych podczas produkcji auta elektrycznego jest dużo wyższa niż ta związana z produkcją auta spalinowego. Dzieje się tak z kilku powodów – za podwyższoną emisję gazów cieplarnianych odpowiadają: 

• akumulatory montowane w autach elektrycznych; 
• materiały wykorzystywane do produkcji aut elektrycznych; 
• lokalizacja zakładu produkcyjnego. 

Według szacunków, akumulatory mogą odpowiadać nawet za 50 proc. całkowitej emisji gazów cieplarnianych wytwarzanych podczas całego procesu produkcji aut elektrycznych. Jedną z przyczyn jest niekorzystna lokalizacja złóż niezbędnych metali – w rezultacie konieczna jest sprawna logistyka. Ale to nie wszystko. Wydobycie zwłaszcza metali ziem rzadkich jest obarczone dodatkowym ryzykiem środowiskowym (np. może dojść do zanieczyszczenia wód gruntowych). 

Za wyższą emisję gazów cieplarnianych na etapie produkcji auta elektrycznego odpowiada też specyficzny projekt takiego pojazdu. Najczęściej projektanci poszukują materiałów lżejszych niż wykorzystywane w przypadku aut spalinowych. Cel jest prosty – zmniejszenie masy pojazdu, co z kolei pozytywnie wpływa na jego całkowity zasięg. 

Pojazdy elektryczne (podobnie jak stosowane w nich akumulatory) są produkowane w zakładach zlokalizowanych w różnych częściach świata. To kolejny czynnik wpływający na wielkość emisji gazów cieplarnianych na etapie produkcji auta elektrycznego. W zależności od kraju (a precyzując od wykorzystywanego w tym kraju miksu źródeł energii) inny będzie ostateczny wynik. 

Czy samochody elektryczne są ekologiczne w czasie ich użytkowania? 

Zwolennicy aut elektrycznych podkreślają, że użytkowanie takich pojazdów ma mniej negatywny wpływ na środowisko w porównaniu do aut z silnikami spalinowymi. Czy samochody elektryczne są ekologiczne w okresie ich użytkowania? Według specjalistów, którzy opracowali raport dla Komisji Transportu i Turystyki Parlamentu Europejskiego, samochody elektryczne charakteryzują się średnio o 54 proc. niższą – w porównaniu do samochodów spalinowych – emisją gazów cieplarnianych przez cały okres ich eksploatacji. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że ostateczny poziom emisji zależy od klasy i wielkości auta (w badaniu porównywane były pojazdy elektryczne i z silnikami spalinowymi tej samej klasy). Wpływ na to mają dwa czynniki – są to: 

• wyższa efektywność napędu elektrycznego; 
• najczęściej korzystniejszy dla aut elektrycznych wskaźnik emisji zanieczyszczeń powietrza – przy czym ten parametr jest zmienny, bo zależny od sposobu wytworzenia energii elektrycznej wykorzystywanej do zasilenia pojazdu. 

Stopień dekarbonizacji poszczególnych państw (również wewnątrz Unii Europejskiej) jest zróżnicowany. Szwecja czy Francja praktycznie nie pozyskują już energii z węgla, podczas gdy np. Portugalia ma poważne i ambitne plany w tym zakresie. W Polsce, jak również w Czechach, do produkcji prądu wciąż w dużym stopniu wykorzystuje się paliwa kopalne. Stąd też między krajami mogą występować istotne różnice w zakresie emisji gazów cieplarnianych w okresie użytkowania auta elektrycznego. 

Jaki wpływ na środowisko ma wycofanie auta elektrycznego z użytku? 

W wielu artykułach odpowiedź na pytanie, czy samochody elektryczne są ekologiczne, nie uwzględnia etapu zakończenia eksploatacji auta. To błąd. Wycofanie z użycia pojazdu elektrycznego nie pozostaje bez wpływu na środowisko – wspomnieć wystarczy choćby o akumulatorach. Aby zatem uzyskać pełen obraz sytuacji, konieczne jest uwzględnienie procesu utylizacji samochodu. Z raportu dla Komisji Transportu i Turystyki Parlamentu Europejskiego wynika, że nawet po uwzględnieniu tego etapu pojazdy elektryczne wciąż wypadają korzystniej niż auta spalinowe. Co więcej, potencjał do redukcji emisji i negatywnego wpływu na środowisko w tym obszarze wciąż nie jest w pełni zagospodarowany – pomóc w polepszeniu wyniku w tym względzie może:

• zwiększenie efektywności wykorzystania metali niezbędnych do produkcji baterii (niklu, kobaltu i miedzi) – możliwe jest opracowanie nowych wersji baterii, które będą wymagały mniejszej ilości metali przy zachowaniu tej samej pojemności; 
• wprowadzenie nowych technologii – duży potencjał mają bezpieczniejsze akumulatory półprzewodnikowe (ASSB) i sodowo-jonowe (NIB); 
• optymalizacja procesu recyklingu baterii po zakończeniu ich użytkowania – przykładowo aktualny światowy wskaźnik recyklingu litu wynosi ok. 3 proc., ale zakłada się, że w 2050 r. będzie to już 30 proc. 

Istnieją też inne pomysły. Jednym z nich jest wykorzystanie akumulatorów jako stacjonarnych magazynów energii. Zgodnie z tą koncepcją zużyta bateria auta elektrycznego może zostać wykorzystana do magazynowania np. energii odnawialnej. 

Czy samochody elektryczne są ekologiczne – jak brzmi odpowiedź? 

Mimo początkowego złego wyniku samochodów elektrycznych (na etapie pozyskania surowców i produkcji) w porównaniu do aut z silnikiem benzynowym, ostateczny bilans wypada na korzyść pojazdów zasilanych energią elektryczną. Biorąc pod uwagę wartości bezwzględne, w przypadku auta z silnikiem spalinowym emisje gazów cieplarnianych w okresie użytkowania są 6-7 razy wyższe niż na etapie produkcji. Dla aut elektrycznych ten wskaźnik wynosi zaledwie 1,8. To jednak nie wszystko. 

Rozwój technologiczny spowodował, że już dziś trwają intensywne prace nad ulepszeniem akumulatorów wykorzystywanych w samochodach elektrycznych. W rezultacie specjaliści spodziewają się dalszej redukcji negatywnego wpływu aut elektrycznych na środowisko – szacuje się, że dzięki samochodom na prąd w 2050 r. średnia redukcja emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej może wynosić ok. 86 proc. w porównaniu do emisji, za którą odpowiedzialne są porównywalne samochody z silnikiem spalinowym. Jednocześnie w 2030 r. wskaźnik ten może osiągnąć wartość 78%. 

Konsekwencją nowych technologii w zakresie produkcji pojazdów elektrycznych mogą być też: 

• poprawa jakości powietrza – ma to szczególne znaczenie dla mieszkańców dużych miast, gdzie zanieczyszczenie jest największe; 
• większa dostępność aut elektrycznych – intensywne prace nad nowymi akumulatorami mają sprawić, że w przyszłości będą one tańsze. 

Ekologiczny, czyli ekonomiczny – ile kosztuje OC auta elektrycznego? 

Mimo że dla wielu konsumentów ekologia jest ważna, to decyzje zakupowe często są rozpatrywane przez pryzmat portfela. Stąd też częste jest inne pytanie – czy samochód elektryczny jest tańszy w utrzymaniu (a precyzując, czy firmy ubezpieczeniowe żądają mniej za udzieloną ochronę ubezpieczeniową)? Sprawdziliśmy to. 

Przykład:  Załóżmy, że 43-letni pan Tomasz z Gniezna jest właścicielem dwóch aut z tego samego rocznika – oba to Peugeot 208 z 2020 r. Pierwszy samochód posiada silnik benzynowy o pojemności 1199 cm3, a drugi ma napęd elektryczny. Dla uproszczenia przyjmujemy, że auta mają taki sam przebieg i wyposażenie. 

Trzy najtańsze oferty OC od różnych firm ubezpieczeniowych dla Peugeota 208 z 2020 r. (silnik benzynowy) 

Trzy najtańsze oferty OC od różnych firm ubezpieczeniowych dla Peugeota 208 z 2020 r. (napęd elektryczny) 

Jakie wnioski płyną z powyższego porównania? Różnice między cenami OC są niewielkie. Może to być spowodowane m.in. niewielką pojemnością silnika benzynowego. Wiele firm ubezpieczeniowych przywiązuje do tego parametru sporą wagę. Dobrze widać to na drugim przykładzie, gdy ubezpieczanym pojazdem jest Volvo XC40. 

Przykład: Załóżmy, że wspomniany pan Tomasz zdecydował się zmienić posiadane samochody – tym razem zdecydował się na Volvo XC40 z rocznika 2022 r. Ponownie wybrał dwa auta – pierwszy egzemplarz ma silnik benzynowy o pojemności 1969 cm3. Drugi pojazd jest zasilany energią elektryczną. 

Trzy najtańsze oferty OC od różnych firm ubezpieczeniowych dla Volvo XC40 z 2022 r. (silnik benzynowy) 

Trzy najtańsze oferty OC od różnych firm ubezpieczeniowych dla Volvo XC40 z 2022 r. (napęd elektryczny) 

Co z ubezpieczeniem AC i pozostałymi dobrowolnymi polisami? Czy w ich przypadku różnica może być wyższa? Odpowiedź wcale nie jest oczywista.

W przypadku ubezpieczeń AC, NNW czy assistance uwagę należy zwrócić na zakres ochrony ubezpieczeniowej. Niska składka najczęściej oznacza dużo wyłączeń, a zatem dość skromny zakres ochrony. Inaczej mówiąc, dobrowolnych polis nie powinno się porównywać, uwzględniając tylko jeden parametr, czyli cenę. Jednocześnie pod pewnymi względami dodatkowe polisy (np. assistance) mogą się różnić, a to z uwagi na odmienną budowę aut spalinowych i elektrycznych

Natalia Tokarczyk-Jarocka, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

Rozważasz zakup ekologicznego auta elektrycznego? Pamiętaj, że koszt ubezpieczenia OC (czy ubezpieczeń dodatkowych) to nie wszystko – pozostaje jeszcze kwestia zakupu paliwa, czyli energii elektrycznej. Na uwadze trzeba też mieć koszty serwisu czy zakupu części.