Jakie pułapki czekają przy sprzedaży samochodu?

Większość poradników dotyczących sprzedaży samochodu ostrzega nabywców przed podejmowaniem pochopnych decyzji, niekorzystnymi zapisami znajdującymi się w umowie kupna pojazdu i tym, że OC kupione przez poprzedniego właściciela nie odnowi się na kolejny okres. Jednak nie tylko osoby kupujące samochód mogą popełnić błędy. Jako sprzedający również jesteś na nie narażony.

Pomyłka, brak wiedzy czy też świadome zaniedbanie sprzedawcy samochodu mają zazwyczaj wymiar finansowy – możesz z ich powodu stracić sporo pieniędzy. Co istotne, jest to możliwe nie tylko na etapie zawierania umowy, ale również po pomyślnie zakończonej transakcji. 

1. Zaliczka i zadatek to nie to samo – sprawdź, jakie określenie występuje w umowie

Już na etapie konstruowania umowy sprzedaży samochodu warto zachować czujność. Jeżeli nie chcesz stracić na sprzedaży auta, uważaj na pułapkę w postaci podobnie brzmiących terminów „zadatek” i „zaliczka”. Możesz je znaleźć we wzorze umowy przedwstępnej lub właściwej sprzedaży pojazdu. Czym różnią się te pojęcia?

Zaliczka nie zapewnia, że umowa kupna-sprzedaży samochodu dojdzie do skutku. Zarówno Ty (sprzedający), jak i kupujący macie prawo zrezygnować z niej bez ponoszenia finansowych konsekwencji.

Z kolei zadatek jest rodzajem finansowego zabezpieczenia dla każdej ze stron. Jeżeli z zawarcia umowy kupna-sprzedaży wycofa się:

• Kupujący – będziesz miał prawo zachować kwotę wpłaconą jako zadatek – nie będziesz musiał jej zwracać.
• Sprzedający (czyli Ty) – będziesz musiał zapłacić drugiej stronie dwukrotność zadatku.

Może też się zdarzyć tak, że umowa zostanie rozwiązana przez strony z powodu okoliczności niezależnych od żadnej z nich. Wówczas jako sprzedający nie stracisz – będziesz zobowiązany jedynie do zwrotu zadatku.

Przykład:  Pan Jerzy podpisał z osobą zainteresowaną zakupem jego samochodu umowę przedwstępną. Niestety, pomylił zaliczkę z zadatkiem. Ze względu na zmianę planów, mężczyzna zrezygnował ze sprzedaży auta. Teraz musi zapłacić niedoszłemu nabywcy 800 zł – tyle wynosi zadatek w podwójnej wysokości.

Nie chcesz stracić na sprzedaży samochodu? Dokładnie zapoznaj się z treścią umowy. Zamieszczenie w niej informacji o zadatku może być dla Ciebie niekorzystne.

2. Rękojmia – powód, aby rzetelnie poinformować kupującego o wadach pojazdu

Na sprzedaży samochodu możesz też stracić, gdy nie poinformujesz rzetelnie nabywcy o znanych Ci wadach pojazdu. Aby chronić kupujących, w polskim prawie funkcjonuje rękojmia. Powołać może się na nią każdy kupujący, bez względu na to, od kogo kupił samochód – czy od przedsiębiorcy, czy też od osoby prywatnej.

Jak działa rękojmia? Chroni ona kupującego przed wadami fizycznymi i prawnymi samochodu. Mimo że rękojmię można rozszerzyć, ograniczyć i wyłączyć, to najkorzystniej dla Ciebie (jako sprzedającego) będzie, gdy po prostu rzetelnie opiszesz stan sprzedawanego samochodu w umowie. Wówczas nabywcy trudno będzie udowodnić, że go oszukałeś.

Przykład:  Pani Krystyna w umowie sprzedaży samochodu zaznaczyła, że pojazd nie przechodził korekty stanu licznika. Niestety, minęła się ona z prawdą, o czym nabywca dowiedział się kilka miesięcy po zakupie auta. Aktualnie pani Krystyna ma duże nieprzyjemności – kupujący odstąpił od umowy kupna-sprzedaży i poinformował organy ścigania.

Czego może żądać kupujący, który chce powołać się na rękojmię? Przepisy kodeksu cywilnego umożliwiają mu:

• Odstąpienie od umowy kupna-sprzedaży samochodu.
• Żądanie usunięcia wady – naprawy pojazdu.
• Żądanie obniżenia ceny.
• Wymianę rzeczy na pozbawioną wad.

W przypadku samochodów z reguły uzasadnione jest żądanie usunięcia wady, obniżenia ceny lub odstąpienie od zawartej umowy. Na tym jednak katalog roszczeń nabywcy z tytułu rękojmi wcale się nie kończy – może on też zażądać zwrotu poniesionych kosztów, np. zakupu OC czy przeprowadzonych remontów.

Kupujący na dochodzenie roszczeń z tytułu rękojmi ma 2 lata od momentu zawarcia umowy kupna-sprzedaży samochodu.

3. Brak zgłoszenia sprzedaży samochodu w wydziale komunikacji kosztuje nawet 1000 zł

Sprzedałeś samochód? Pamiętaj, że to nie koniec formalności związanych z taką transakcją. 

Po sprzedaży samochodu masz obowiązek poinformować o tym wydział komunikacji – tak wynika z ustawy Prawo o ruchu drogowym. Taki sam obowiązek ma nabywca. Jeszcze kilka lat temu żadnej ze stron umowy kupna-sprzedaży nie groziła kara za nieterminowe poinformowanie urzędników o tym, że pojazd zmienił właściciela. Jednak od 1 stycznia 2020 r. przepisy zostały zmienione. Obecnie brak zgłoszenia lub nieterminowe zgłoszenie sprzedaży pojazdu mogą kosztować Cię od 200 do 1000 zł.

Nie chcesz narażać się na karę finansową? Zgłoś zbycie samochodu w ciągu 30 dni – tyle masz czasu na tę czynność. 

Przykład:  Pani Marta sprzedała Skodę Octavię z 2009 r. i nie poinformowała o przeprowadzonej transakcji wydziału komunikacji, bo nie wiedziała o tym obowiązku. W rezultacie starosta nałożył na panią Martę karę. Może ona teraz odwołać się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, ale szansa, że nie będzie musiała zapłacić, jest niewielka.

Kara finansowa nie jest jedynym powodem, dla którego nie powinieneś zwlekać z formalnościami w wydziale komunikacji – jest więcej przemawiających za tym argumentów:

• W dalszym ciągu będziesz figurował w dokumentach jako właściciel pojazdu. Jeżeli kupujący nie zgłosi nabycia lub nie przerejestruje auta, to do Ciebie będą przychodzić mandaty np. za przekroczenie prędkości. Będziesz miał też poważne kłopoty, jeśli sprzedane auto posłuży przestępcom.
• Możesz zostać wezwany przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) do okazania ważnej polisy OC. Urzędy i firmy ubezpieczeniowe współpracują z UFG, a w konsekwencji ta instytucja może skontrolować, czy dysponujesz aktualnym ubezpieczeniem OC.

Oczywiście, mandatu czy kary za brak ciągłości w OC nie będziesz musiał płacić - wystarczy udowodnić, że pojazd nie jest już Twoją własnością. Tak czy inaczej - najlepiej zapobiec takim sytuacjom informując urząd o zbyciu auta w odpowiednim terminie. 

Sprzedaż samochodu możesz zgłosić zarówno osobiście, jak i przez Internet. Na stronach internetowych urzędów znajdziesz wzór formularza. Jeżeli chcesz dokonać zgłoszenia przez Internet, będziesz potrzebował profilu zaufanego lub podpisu (certyfikatu) kwalifikowanego.

4. Nie chcesz płacić dalej OC? Poinformuj ubezpieczyciela o sprzedaży auta

Byłeś właścicielem samochodu przez kilka lat? Z pewnością wiesz, że ubezpieczyciel musi przedłużyć ubezpieczenie na kolejny rok, gdy na taki okres była zakupiona dotychczasowa polisa. Aby uniknąć wezwania do zapłaty kolejnej składki lub dzielenia się płatnością za OC z nabywcą pojazdu aż do czasu skutecznego poinformowania ubezpieczyciela o zbyciu pojazdu, powinieneś wysłać do towarzystwa odpowiednią informację w ciągu 14 dni. Precyzują to przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Informację możesz przekazać na jeden z kilku sposobów, ale najlepiej zrobić to przez formularz kontaktowy dostępny na stronie internetowej Twojego ubezpieczyciela, e-mail lub za pośrednictwem poczty. W ten sposób:

• Prześlesz załączniki w postaci skanu czy kopii umowy kupna-sprzedaży. Ubezpieczyciel będzie wiedział, komu sprzedałeś auto – w umowie powinny znaleźć się dane nabywcy, czyli jego imię, nazwisko, adres zamieszkania i PESEL. Jeżeli samochód sprzedałeś firmie, to będą to: nazwa, adres oraz numery NIP i REGON.
• Będziesz miał potwierdzenie, że dopełniłeś formalności. Gdybyś dostał wezwanie do zapłaty składki OC, będziesz mógł przedstawić dowód przesłania danych nabywcy do towarzystwa ubezpieczeniowego.

Poinformowanie ubezpieczyciela o zbyciu pojazdu może być dla Ciebie korzystne, gdy nabywca nie ma zamiaru korzystać z Twojej polisy. W takiej sytuacji sprzedawca auta otrzymuje zwrot części składki.

Przykład:  Pan Rafał na 2,5 miesiąca przed sprzedażą swojego Land Rovera Discovery V z 2018 r. kupił ubezpieczenie OC. Nabywca pojazdu nie zdecydował się skorzystać z polisy kupionej przez mężczyznę – miał negatywne doświadczenia z tym ubezpieczycielem. W rezultacie pan Rafał otrzymał zwrot składki za 9,5 miesiąca, czyli okres, w którym firma nie będzie ubezpieczała pojazdu.

Sprzedajesz stosunkowo nowy samochód? Prawdopodobnie korzystasz również z innych ubezpieczeń – AC, NNW lub assistance. Czy w tym przypadku musisz obawiać się dalszych kosztów?

Ubezpieczenia dodatkowe działają na nieco innych zasadach niż OC. W ogólnych warunkach ubezpieczenia standardem jest sformułowanie, że umowa wygasa z dniem przeniesienia prawa własności pojazdu, czyli np. jego sprzedaży. Niektóre firmy ubezpieczeniowe dopuszczają możliwość kontynuowania ubezpieczenia AC przez nabywcę auta, ale należy to uzgodnić z ubezpieczycielem. W przeciwnym razie sprzedającemu należy się zwrot niewykorzystanej składki

Natalia Tokarczyk-Jarocka, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

5. Sprzedajesz auto? Upewnij się, że nie musisz informować o transakcji urzędu skarbowego

O urzędzie skarbowym w kontekście transakcji kupna-sprzedaży pojazdów najczęściej słyszą nabywcy – oni muszą zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. Jednak przy zbyciu auta również Ty – jako sprzedawca – możesz mieć obowiązek rozliczenia się z fiskusem. Kiedy ma to miejsce?

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje źródła przychodów. Jednym z nich jest odpłatne zbycie rzeczy (np. auta) przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło jej nabycie. Sprzedajesz samochód, który należał do Twojego prywatnego majątku (była to sprzedaż poza działalnością gospodarczą) przed upływem pół roku od końca miesiąca, w którym go kupiłeś? Masz obowiązek wykazać to w rocznym zeznaniu podatkowym – właściwym formularzem jest PIT-36.

Przykład:  Pani Laura w połowie marca 2023 r. kupiła Opla Astrę. Ze względu na zmianę planów, zaledwie 3 miesiące później wystawiła ona swój samochód na sprzedaż. Dzięki atrakcyjnej cenie kobieta szybko znalazła kupca na pojazd. Ponieważ nie minęło pół roku od końca miesiąca, w którym pani Laura kupiła samochód, wykaże ona jego sprzedaż w PIT-36 za 2023 w 2024 roku.

Pamiętaj, że zeznanie podatkowe musisz złożyć do urzędu skarbowego bez względu na to, czy na transakcji sprzedaży pojazdu zyskałeś, czy też straciłeś. Podatek zapłacisz jednak tylko wówczas, gdy zarobiłeś na zbyciu auta.

Jak obliczyć podstawę opodatkowania i podatek od dochodu ze sprzedaży auta (rzeczy ruchomej)?

Podstawą opodatkowania jest różnica pomiędzy przychodem, który uzyskałeś ze sprzedaży samochodu, a kosztem jego nabycia. Tak obliczony dochód możesz dodatkowo pomniejszyć o nakłady jakich dokonałeś w czasie posiadania pojazdu (np. naprawa, zakup części zamiennych).

Podatek wylicza się według zasad ogólnych, przy czym dochód ze sprzedaży auta łączysz z innymi dochodami, np. z umowy zlecenia, z emerytury, z pracy.

Co się stanie, gdy nie poinformujesz o sprzedaży w zeznaniu podatkowym, mimo że miałeś taki obowiązek? Kary za nieujawnienie dochodu są wysokie – grozi Ci grzywna do 720 stawek dziennych lub nawet kara ograniczenia lub pozbawienia wolności (ograniczenie i pozbawienie wolności tylko w przypadku przestępstwa skarbowego).

Informację o dochodzie uzyskanym ze sprzedaży samochodu w zeznaniu PIT-36 muszą uwzględnić tylko właściciele pojazdów. Z oczywistych względów obowiązek ten nie dotyczy leasingobiorców.