Kupno samochodu z wadami – jakie uprawnienia ma kupujący?

Prawa i obowiązki obu stron transakcji reguluje Kodeks cywilny. Rękojmia umożliwia kupującemu żądanie od sprzedawcy obniżenia ceny, odstąpienia od umowy, usunięcia wady lub wymiany rzeczy na pozbawioną wad. Jednocześnie niekiedy zbywca samochodu może ograniczyć lub całkowicie wyłączyć uprawnienia nabywcy pojazdu do dochodzenia roszczeń.

Co to jest rękojmia samochodu?

Zgodnie z art. 556 Kodeksu cywilnego, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeśli sprzedana rzecz posiada wadę fizyczną bądź prawną. Zgodnie z tym przepisem, odpowiedzialność sprzedawcy (np. używanego samochodu), określa się jako rękojmię.

W ramach rękojmi odpowiedzialność ponosi sprzedawca samochodu zarówno będący przedsiębiorcą, jak i osobą prywatną. Ponadto ten przepis chroni klienta, który kupuje nową oraz używaną rzecz. W efekcie z tytułu rękojmi odpowiadają m.in. komisy, czy profesjonalni lub okazjonalni handlarze aut z drugiej ręki.

Jak sprawdzić, kiedy samochód ma wadę fizyczną, a kiedy prawną? W przypadku tej pierwszej zgodnie z art. 556 [1]§ 1, wskazano cztery przesłanki wskazujące na wystąpienie wady fizycznej, jeśli sprzedana rzecz jest niezgodna z zawartą umową:

1. nie ma właściwości, które powinna mieć ze względu na cel określony w umowie lub wynikający z okoliczności bądź przeznaczenia,
2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, np. przedstawiając próbkę lub wzór,
3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy podpisywaniu umowy, a jednocześnie zbywca nie wyraził zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia rzeczy,
4. została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.

Natomiast wadą prawną jest sytuacja, w której np. osoby trzecie mają prawo do sprzedanej rzeczy, bądź uprawniony organ nałożył ograniczenia do korzystania lub rozporządzania nią. W praktyce może się zdarzyć, że np. zakupiony używany samochód został zajęty przez komornika, czy toczy się w jego sprawie postępowanie spadkowe.

Kim jest konsument, a kim przedsiębiorca przy zakupie używanego samochodu?

Kodeks cywilny reguluje prawa stron umowy kupna-sprzedaży w określonej sytuacji, które są uzależnione od statusu danego podmiotu. W przypadku m.in. sprzedaży używanego auta, są to konsument (osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej), oraz przedsiębiorca(np. komis samochodowy, czy handlarz aut).

Kupujący co do zasady jest stroną słabszą w odróżnieniu od osoby prowadzącej profesjonalną działalność gospodarczą, więc przepisy bardziej go chronią w zakresie rękojmi. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, powyższe definicje brzmią następująco:

• konsument (art. 22[1] k.c.)

Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

• przedsiębiorca (art. 43[1] k.c.)

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33[1] § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Kiedy sprzedawca nie odpowiada z rękojmi przy sprzedaży używanego samochodu?

Art. 557 §1 Kodeksu cywilnego określa, że sprzedawca jest zwolniony z odpowiedzialności w ramach rękojmi, jeśli kupujący został poinformowany o wadzie towaru w momencie zawarcia umowy. W efekcie często handlarze używanych samochodów powołują się na ten przepis, dodając w umowach następujące zapisy:

• Sprzedawca oświadcza, że nie zataił przed kupującym żadnych wad samochodu, które byłyby mu znane.
• Kupujący oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym pojazdu i nie wnosi żadnych uwag w tym zakresie.

W takiej sytuacji sprzedawca powinien udowodnić, że kupujący wiedział o wadzie nabywanego samochodu w chwili zawarcia umowy. Dowodem może być np. prowadzona pomiędzy stronami transakcji korespondencja za pośrednictwem maila czy telefonu. Innym sposobem jest dodanie do umowy szczegółowego opisu usterek, o których nowy właściciel został poinformowany przed jej podpisaniem. Wówczas nie są one podstawą do reklamacji w ramach rękojmi.

Jednak jeśli stronami transakcji są konsument i przedsiębiorca, sprzedawca na podstawie art. 557 §1 Kodeksu cywilnego nie jest zwolniony z odpowiedzialności z tytułu rękojmi, poprzez dodanie w umowie kupna-sprzedaży auta zapisu o jej wyłączeniu. Takiej możliwości pozbawia go art. 558 § 1, którego treść brzmi następująco:

Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.

Nieco inaczej wygląda sytuacja, w której stronami transakcji są dwaj przedsiębiorcy. Wtedy sprzedawca może ograniczyć lub całkowicie wyłączyć kupującemu odpowiedzialność za wady samochodu w ramach rękojmi, poprzez dodanie odpowiedniego zapisu w umowie.

Kolejnym wyjątkiem jest celowe zatajenie wad przez sprzedawcę przed zawarciem transakcji. Wówczas handlarz nie ma prawa w żaden sposób ograniczyć możliwości skorzystania z rękojmi zarówno konsumentowi, jak i innemu przedsiębiorcy. Do tego rodzaju nadużyć można zaliczyć np. wady prawne, jak pochodzenie samochodu z kradzieży, zatajenie wypadkowej historii pojazdu, czy cofnięty lub niezgodny z rzeczywistością stan licznika.

Jakie prawa ma konsument w ramach rękojmi po zawarciu umowy z przedsiębiorcą?

Jeżeli przedsiębiorca sprzedaje auto osobie fizycznej, a jednocześnie zawarta umowa nie ma żadnego związku z działalnością zawodową lub gospodarczą kupującego, to doszło do sprzedaży samochodu konsumentowi. W efekcie handlarz na podstawie art. 558 §1 Kodeksu cywilnego, nie może ograniczyć lub wyłączyć prawa do rękojmi nowemu właścicielowi pojazdu (z wyjątkiem przepisów szczególnych). Ponadto sporządzając umowę, sprzedawca powinien dodatkowo stosować się do przepisów Ustawy o prawach konsumenta.

Co powinien zrobić konsument, jeśli po zakupie używanego samochodu wykryje w nim wady? W takim przypadku może skorzystać z prawa do rękojmi. Na jej podstawie sprzedawca ponosi odpowiedzialność absolutną. Oznacza to, że handlarz:

• odpowiada za wady, nawet jeśli wystąpiły nie z jego winy lub nie wiedział o nich przed zawarciem umowy,
• bez znaczenia jest również fakt, czy konsument poniósł szkodę w związku z powstaniem wady.

W efekcie bez względu na okoliczności wystąpienia wady, sprzedawca w ramach rękojmi odpowiada za jej powstanie.

Warto przed kupnem używanego samochodu dokładnie sprawdzić jego stan techniczny. Poza dokładnymi oględzinami i jazdą próbną, kupujący może skorzystać z usług warsztatu lub stacji diagnostycznej. Mechanik czy diagnosta bez problemu wykryje wady lub uszkodzenia auta. Jeśli są poważne, powinniśmy zastanowić się nad rezygnacją z zakupu, aby w przyszłości uniknąć przykrych niespodzianek – wyjaśnia Stefania Stuglik, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

Konsument nabywający samochód od przedsiębiorcy jest w uprzywilejowanej pozycji dziękiart. 556[2] Kodeksu cywilnego. Jeśli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem roku od dnia zawarcia umowy kupna-sprzedaży auta, na podstawie tego przepisu kupujący nie musi w żaden sposób udowadniać, że wady istniały w momencie przekazania mu pojazdu. Ciężar wykazania przed sądem, że było inaczej spoczywa na sprzedawcy.

Jednak sprzedawca stwierdził, że mechanik się myli, a także to pan Piotr jest odpowiedzialny za powstałą usterkę. W związku z tym komis odmówił przyjęcia zwrotu samochodu. Pan Piotr skierował sprawę do sądu, który na pierwszej rozprawie przyznał mu rację. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że w takiej sytuacji konsument w ogóle nie musi udowadniać, że wady fizyczne istniały w chwili zakupu auta.

Osoba kupująca używany samochód w ramach odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi, może skorzystać z następujących uprawnień:

1. złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny,
2. złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy,
3. żądać usunięcia wad,
4. żądać wymiany rzeczy na pozbawioną wad.

Kupujący może dowolnie wybrać, z którego z czterech powyższych uprawnień skorzysta, ale podlegają one pewnym ograniczeniom. Np. jeśli kupiliśmy uszkodzony używany samochód, nie możemy domagać się jego wymiany na nowy model pozbawiony wad.

Kolejne ograniczenia nakłada art. 560 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, kupujący ma prawo złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny bądź odstąpieniu od umowy. Jednocześnie nie może skorzystać z którejś z tych dwóch opcji, jeśli sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności, usunął wadę lub wymienił wadliwą rzecz na pozbawioną wad. Jednak powyższe ograniczenie nie ma zastosowania, gdy zakupiony towar był wcześniej wymieniany albo naprawiany przez sprzedawcę, a także jeżeli sprzedawca odmówił usunięcia wady lub wymiany uszkodzonej rzeczy na wolną od wad.

Jednocześnie Kodeks cywilny zapewnia konsumentom dodatkowe uprawnienia. Jeśli sprzedawca zaproponuje usunięcie wady, nabywca może domagać się zarówno wymiany uszkodzonej rzeczy na pozbawioną wad, jak i żądać naprawienia zakupionego wcześniej towaru. Jednak kupujący nie może skorzystać z tej opcji, gdy:

• niemożliwe jest doprowadzenie wadliwej rzeczy do stanu zgodnego z umową,
• koszty naprawy zaproponowane przez konsumenta są zbyt wysokie w porównaniu do sposobu oferowanego przez sprzedawcę.

Jakie prawa ma przedsiębiorca kupujący samochód od innej firmy?

Nieco inaczej Kodeks cywilny reguluje kwestię, jeśli umowę sprzedaży zawierają ze sobą dwaj przedsiębiorcy. W takim przypadku sprzedawca ma prawo ograniczyć lub całkowicie wyłączyć prawo do odpowiedzialności z tytułu rękojmi kupującego. Aby to zrobić, często handlarze samochodów umieszczają następujący zapis w umowie:

Strony zgodnie ustalają, że odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi zostaje wyłączona.

Jednocześnie art. 558 § 2 Kodeksu cywilnego unieważnia ten zapis, jeśli sprzedawca celowo zataił istniejącą wadę przed kupującym. Jeżeli nowy właściciel wykryje uszkodzenie samochodu, może dochodzić swoich praw z tytułu rękojmi. Niestety jest w nieco gorszej w porównaniu do konsumenta. W przypadku zawarcia umowy pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, to na kupującym ciąży obowiązek udowodnienia, że sprzedawca wiedział o wadzie i podstępnie o niej nie poinformował.

Natomiast jeśli w umowie kupna-sprzedaży odpowiedzialność sprzedawcy nie została ograniczona lub wyłączona, to kupującemu przysługują wszelkie uprawnienia z tytułu rękojmi określone w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że kupujący:

• może złożyć oświadczenie o żądaniu obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. Jednak nie może skorzystać z tego uprawnienia, jeśli sprzedawca bez nadmiernych niedogodności usunął wadę, bądź wymienił uszkodzoną rzecz na towar wolny od wad.
• może żądać usunięcia wady lub wymiany uszkodzonej rzeczy na pozbawioną wad.

Jednak w przypadku żądania usunięcia wady w uszkodzonym samochodzie lub wymiany na model wolny od wad, niekiedy sprzedawca może odmówić spełnienia roszczeń kupującego. Zwłaszcza, jeśli doprowadzenie wadliwego auta do zgodności z umową w sposób wybrany przez właściciela, jest niemożliwy lub wiąże się z nadmiernymi kosztami.

Oprócz tego, jeśli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może też odmówić usunięcia wady lub wymiany uszkodzonej rzeczy na pozbawioną wad, gdy koszty spełnienia tego obowiązku są wyższe niż cena sprzedanego towaru.

Ponadto przedsiębiorca może również stracić prawo do skorzystania z rękojmi, jeśli nie spełni dodatkowych wymogów określonych w art. 563 Kodeksu cywilnego. Treść przepisu brzmi następująco:

• 1. Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
• 2. Do zachowania powyższego terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie.

Oczywiście zapis art. 563 Kodeksu cywilnego traci ważność, jeśli sprzedawca przed zawarciem umowy celowo zataił przed kupującym wadę sprzedanego samochodu.

Czy rękojmia obowiązuje przy sprzedaży samochodu między osobami fizycznymi?

Często dochodzi do sprzedaży używanych samochodów pomiędzy osobami fizycznymi, które w ogóle nie prowadzą działalności gospodarczej. W takim przypadku w umowie mogą ograniczyć, rozszerzyć lub całkowicie wyłączyć rękojmię. Podobnie, jak w opisanej już w powyższym artykule sytuacji dwóch przedsiębiorców.

Jednocześnie zgodnie z Kodeksem cywilnym, zapis o ograniczeniu lub rozszerzeniu rękojmi traci ważność, jeśli sprzedawca celowo zataił wadę samochodu przed kupującym. Oczywiście dotyczy to również umów kupna-sprzedaży używanego auta, w których znajduje się klauzula o następującym brzmieniu: “Przepisy dotyczące rękojmi nie mają zastosowania do niniejszej umowy“, bądź podobnej treści.

Jeśli w umowie kupna-sprzedaży używanego samochodu brak zapisu o ograniczeniu lub wyłączeniu rękojmi, w razie wykrycia wady to na kupującym ciąży obowiązek udowodnienia jej istnienia w momencie przekazania auta przez sprzedawcę.

Jak długo obowiązuje rękojmia używanego samochodu?

Zgodnie z art. 568 § 1 Kodeksu cywilnego, sprzedawca w ramach rękojmi za wady fizyczne używanego samochodu, jest odpowiedzialny przez 2 lata od zawarcia umowy kupna-sprzedaży. Jednocześnie kupujący, który w tym okresie wykryje poważne uszkodzenia, musi zwrócić się do zbywcy pojazdu z roszczeniem w ciągu roku od dnia stwierdzenia usterek.

Jeśli kupujący samochód zrobi to po upływie powyższego terminu, z tytułu rękojmi będzie mógł dochodzić swoich żądań tylko, gdy udowodni, że sprzedawca celowo zataił istniejącą wadę przed przekazaniem mu auta.

Źródła:

1. Kodeks cywilny: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf