Czarne tablice rejestracyjne – czy można ich używać?

Czarne tablice rejestracyjne to niewątpliwie pozytywny znak minionej epoki motoryzacyjnej. Kierowcy, którzy posiadają auta zarejestrowane na siebie z takimi oznaczeniami, mają prawo czuć się wyjątkowo. W 2024 r. tylko oni mogą korzystać legalnie z czarnych rejestracji. Jednak pod pewnymi warunkami.

Zmiany w przepisach drogowych, które weszły w życie od początku 2024 r. i kolejne - zapowiadane na czerwiec 2024 - mają usprawnić identyfikację pojazdów i zapewnić przejrzystość w ich ewidencji. Niestety, dla niektórych kierowców oznaczają brak możliwości zachowania czarnych blach. Dla kogo dokładnie?

Czym są czarne tablice rejestracyjne?  

Czarna tablica rejestracyjna, podobnie jak standardowa biała, zawiera unikatowy kod literowo-cyfrowy, umożliwiający identyfikację pojazdu. Samochody z czarnymi tablicami wciąż można spotkać na polskich drogach, choć jest to z pewnością widok niecodzienny. Czarne blachy wydawano w latach 1976 - 2000, a więc siłą rzeczy pozostały one w posiadaniu tylko nielicznych kierowców.

Choć wygląd czarnych tablic odbiega od stosowanych obecnie, nadal są one legalne (pod pewnymi warunkami – o czym piszemy poniżej). 

Jakie jest tło historyczne czarnych tablic rejestracyjnych?  

Choć oficjalnie przyjmuje się, że czarne tablice rejestracyjne wprowadzono w 1976 r., to warto przypomnieć, że podobne oznaczenia samochodów obowiązywały już od 1937 r. Na przestrzeni lat były one jednak wielokrotnie zmieniane. Te, które zdobią samochody współczesnych kierowców, pojawiły się faktycznie w latach 70-tych, po zmianie podziału administracyjnego kraju.  

Jak wyglądają czarne tablice rejestracyjne?

Zgodnie z Zarządzeniem Ministra Komunikacji z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie oznaczania pojazdów samochodowych i przyczep, czarne tablice miały kształt prostokąta o wymiarach:

• 520 mm x 120 mm – jednorzędowe lub 290 mm x 230 mm – dwurzędowe - pojazdy samochodowe i przyczepy;
• 190 mm x 150 mm – tylko w układzie dwurzędowym - motocykle.

Na czarnych tablicach rejestracyjnych nanoszono znaki rejestracyjne barwy białej.  W przypadku osób fizycznych składały się one z trzech wielkich liter. Dwie pierwsze oznaczały województwo, a trzecia serię znaku (jedna z 25 liter: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z). Dodatkowo, na czarnej tablicy rejestracyjnej umieszczano czterocyfrową liczbę od 0001 do 9999 (wyróżnik pojazdu).

Na przestrzeni lat, tło, wymiary czy też kombinacje liter i cyfr na tablicach rejestracyjnych ulegały zmianom. Przykładowo:

• w 1980 roku wprowadzono nowe wyróżniki dla województw: gdańskie, bydgoskie,  krakowskie, poznańskie, łódzkie i wrocławskie miały po 4 wyróżniki; katowickie 5, warszawskie 6, a pozostałe po 3;
• w 1983 r. tablice motorowerowe miały zielone tło oraz wymiary 140×115 mm;
• w 1991 roku zniesiono podział na pojazdy prywatne i państwowe;
• w 1993 r. wprowadzono jeden nowy wyróżnik dla województwa katowickiego i dwa dla warszawskiego;
• od 1993 roku tablice rejestracyjne musiały być wykonywane z blachy odpornej na wysokie temperatury (wcześniej produkowano je także z innych materiałów, np. z plastiku) oraz otrzymały znak legalizacyjny;
• od 1996 r. można było stosować nowy układ rejestracji: 3 litery + 3 cyfry + 1 litera dla wszystkich pojazdów, jeżeli wyczerpała się pojemność rejestracyjna w układzie trzy litery + cztery cyfry;
• w 1997 roku wprowadzono 4 kolejne wyróżniki dla woj. warszawskiego.

Po reformie administracyjnej w 1999 r. i jednocześnie przed wprowadzeniem nowych tablic rejestracyjnych (do końca wydawania czarnych tablic) stosowane były tylko wyróżniki regionów, na terenie których znajdowały się stolice nowych województw (za wyjątkiem tablic tymczasowych). Oficjalnie, wyróżniki pozostałych województw stosowano tylko do 30 czerwca 1999 r., jednak w praktyce przepis ten nie był ściśle przestrzegany.  

Czy można używać czarnych tablic rejestracyjnych w 2024 r.?  

W ostatnim czasie w mediach pojawiło się sporo informacji na temat czarnych tablic, wprowadzających kierowców w błąd. Podkreślamy więc raz jeszcze, że wiadomości o całkowitym zakazie stosowania czarnych tablic rejestracyjnych lub obowiązku przerejestrowania wszystkich aut na unijne blachy w 2024 roku, to tylko mylna interpretacja prawa.  

Właściciele pojazdów z czarnymi tablicami rejestracyjnymi, które są ubezpieczone i posiadają ważne badania techniczne, nie mają powodów do obaw – będą mogli korzystać z obecnych blach do momentu sprzedaży czy też złomowania pojazdu.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której tablica rejestracyjna ulegnie uszkodzeniu, stanie się nieczytelna lub zaginie. Wydziały komunikacji nie wydają wtórnika czarnych tablic. Konieczne jest więc przerejestrowanie auta, a to wiąże się z wydaniem nowych tablic rejestracyjnych zgodnych z przepisami unijnymi i niestety, pożegnaniem z czarnymi blachami.  

Wymiana czarnych tablic rejestracyjnych – czy jest możliwa?  

Właściciel samochodu może oczywiście w każdej chwili sam wystąpić z wnioskiem o wymianę czarnych tablic, niezależnie od ich stanu. Do urzędu powinien wówczas dostarczyć czarne tablice rejestracyjne oraz:

• wniosek o wymianę dotychczasowych czarnych tablic – można go pobrać ze strony internetowej wydziału komunikacji;
• dowód rejestracyjny z wpisem o aktualnym badaniu technicznym, a jeżeli takiego wpisu nie ma w dowodzie rejestracyjnym, dodatkowo zaświadczenie o aktualnym przeglądzie technicznym pojazdu;
• aktualną polisę OC (opcjonalnie, bo niektóre urzędy same sprawdzają ważność obowiązkowego ubezpieczenia w bazie UFG);
• pełnomocnictwo - jeżeli sprawę załatwia inna osoba niż właściciel auta;
• dowód wniesienia opłaty za rejestrację.

Po sprawdzeniu dokumentów wydział komunikacji początkowo wyda właścicielowi (z reguły od ręki) pozwolenie czasowe, a w ciągu 30 dni powinien on otrzymać nowy stały dowód rejestracyjny.

Wymiana czarnych tablic kosztuje standardowo 160 zł. Składa się na nią opłata za wydanie pozwolenia czasowego, tablic rejestracyjnych, dowodu rejestracyjnego i nalepki legalizacyjnej.  

Na jakie przepisy powinni zwrócić uwagę właściciele pojazdów z czarnymi tablicami rejestracyjnymi?  

Skąd właściwie wzięły się błędne informacje o końcu czarnych tablic rejestracyjnych na polskich drogach? Przyczyniły się do tego przede wszystkim dwie zmiany prawne, które przez niektóre osoby zostały niestety źle zinterpretowane.

Nowe zasady rejestracji pojazdów w 2024 r. – co zmieniają dla posiadaczy aut tablicami z czarnym tłem?  

Pierwsza zmiana weszła w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. i w kontekście omawianej sprawy dotyczy nabywców samochodów na czarnych blachach.  

Zgodnie z dodanym do ustawy Prawo o ruchu drogowym art. 73aa, właściciel samochodu jest zobowiązany złożyć wniosek o jego rejestrację w terminie 30 dni od dnia nabycia pojazdu lub otrzymania go w drodze spadku (wówczas obowiązuje termin 30 dni od dnia prawomocnego orzeczenia sądu lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia). Dłuższy termin na rejestrację (90 dni) mają przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w Polsce w zakresie obrotu pojazdami.

Co oznaczają te zmiany dla nabywców aut na czarnych blachach?

Jakie są alternatywy dla czarnych tablic? Jeśli pojazd posiada status zabytku, można przerejestrować go na żółte tablice. W pozostałych przypadkach – tylko na białe.

Czyszczenie bazy CEPiK i wyrejestrowanie „martwych dusz” – czy to koniec czarnych rejestracji?

Druga zmiana prawna, która odnosi się m.in. do posiadaczy samochodów z czarnymi tablicami, wejdzie w życie z dniem 10 czerwca 2024 r. Wiąże się ona z  automatycznym wyrejestrowaniem tzw. „martwych dusz”. Chodzi dokładnie o pojazdy, które od lat nie są używane i ubezpieczone, ale wciąż widnieją w ewidencji CEPiK.  

Do ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości dodano zapis (art.17), który wskazuje, że decyzje o rejestracji wydane przed 14 marca 2005 r. dotyczące pojazdów, które nie mają ważnego badania technicznego i aktualnej polisy OC przez okres dłuższy niż 10 lat przypadający bezpośrednio przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli 9.06.2024 r.) wygasną z dniem 10 czerwca 2024 r. Automatyczne wygaśniecie rejestracji pojazdów obejmie głównie auta z czarnymi blachami.  

Jak wysoka może być liczba samochodów z czarnymi tablicami, tzw. martwych dusz?

Trudno ją oszacować dokładnie, ponieważ pojawiają się spore rozbieżności pomiędzy danymi poszczególnych instytucji w kraju. Niestety, nie udało nam się znaleźć konkretnych liczb dotyczących aut, które widnieją w ewidencji pojazdów, posiadają / posiadały czarne tablice rejestracyjne i powinny zostać wyrejestrowane z dniem 10.06.2024 r. 

Do oszacowania skali problemu mogą posłużyć m.in. dane Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar, który badał różnice pomiędzy średnim wiekiem parku pojazdów w Polsce na podstawie kilku źródeł. Wynika z nich, że w samym 2022 r. przybyło 257 tys. "martwych dusz" (zgodnie z definicją CEPiK są to „samochody niewyrejestrowane, nieanulowane, w przypadku których upłynęło ponad 10 lat od daty pierwszej rejestracji w Polsce, ale w okresie 6 lub więcej lat nie wpłynął żaden komunikat aktualizujący z organów rejestrujących, Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego czy stacji kontroli pojazdów”). Ich łączna liczba przekroczyła wówczas 7 milionów sztuk.

Na temat konieczności usunięcia z ewidencji „martwych dusz” wypowiadał się także w 2023 r. były minister cyfryzacji Janusz Cieszyński.

Jakie są konsekwencje nielegalnego używania czarnych tablic?  

O nielegalnym używaniu czarnych tablic (choć to może nieco przesadzone określenie) można mówić w dwóch przypadkach, a mianowicie, gdy:

• Tablice są uszkodzone lub nieczytelne – podczas kontroli drogowej na kierowcę może zostać nałożony mandat w wysokość 100 zł za niedopełnienie obowiązku utrzymywania tablic (tablicy) rejestracyjnych w należytym stanie oraz zapewnienia ich czytelności;
• Pojazd nie został przerejestrowany po jego nabyciu – osoby, które mają obowiązek rejestracji auta w ciągu 30 dni zapłacą karę w wysokości 500 zł, natomiast przedsiębiorcy (termin do 90 dni) 1000 zł. Powyższe kary zostaną podwojone za spóźnienie o ponad 180 dni.

Oczywiście, na wysokie kary finansowe narażają się wszystkie osoby (nie tylko właściciele pojazdów z czarnymi tablicami), które nie zadbały o aktualny przegląd techniczny czy obowiązkowe ubezpieczenie OC. W 2024 r. mandat za brak badań technicznych sięga 5000 zł. Kary za brak OC są jeszcze wyższe i wynoszą w I półroczu 2024 r. nawet 12 730 zł.

Czy każdy właściciel samochodu z czarnymi tablicami rejestracyjnymi zapłaci karę za brak OC?

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych nakazuje zakup ubezpieczenia OC wszystkim posiadaczom pojazdów zarejestrowanych w Polsce i zachowanie ciągłości pomiędzy kolejnymi okresami ochrony. Jednak od tej reguły są wyjątki, o których powinni wiedzieć m.in. właściciele aut z czarnymi tablicami, które równocześnie są uznawane za pojazdy historyczne. Zgodnie z definicją ww. ustawy, pojazd historyczny to pojazd mechaniczny będący:

a) pojazdem zabytkowym w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym,

b) pojazdem mającym co najmniej 40 lat,

c) pojazdem mającym co najmniej 25 lat i który został uznany przez rzeczoznawcę samochodowego za pojazd unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji.

Jeśli Twój samochód spełnia powyższe kryteria i korzystasz z niego tylko sporadycznie (np. podczas zlotów miłośników starych aut), możesz ubezpieczyć go na czas w którym jest on wprowadzony do ruchu (pamiętaj, że wtedy jest to konieczność!). Nie musisz posiadać OC na cały rok - możesz wykupić ubezpieczenie krótkoterminowe.

Czy podczas czyszczenia bazy CEPiK właściciele „martwych dusz” otrzymają karę za brak OC?

Wypowiedź eksperta

Okazuje się, że ustawodawca wyciągnął pomocną dłoń do osób, w których posiadaniu znajdują się tzw. martwe dusze. Wykrycie przez system braku ubezpieczenia OC i wygaśnięcie rejestracji podczas czyszczenia bazy CEPiK nie będzie wiązało się dla nich z karą finansową za brak polisy.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

W ustawie o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości znalazł się zapis wskazujący, że opłata karna (egzekwowana na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych) nie będzie pobierana po wygaśnięciu rejestracji pojazdu.

Zostaną także umorzone postępowania w sprawie spełnienia obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, wszczęte i niezakończone do dnia wejścia w życie ww. przepisów dotyczących wyrejestrowania pojazdów.