Podatek od kupna samochodu w 2024 - kto i kiedy musi zapłacić?

Kupowanie samochodu, to pewien paradoks prawny, wydajemy w tej operacji nasze pieniądze, a jednocześnie powiększamy swój dobytek. Dlatego też państwo najczęściej wymaga od nas opłacenia podatku od wzbogacenia, czyli podatku od czynności cywilnoprawnych lub podatku VAT.

Sprawa jest prosta, gdy kupujemy samochód z salonu, bezpośrednio z komisu lub od osoby, która prowadzi działalność gospodarczą. Wówczas otrzymujemy fakturę VAT (lub VAT-marża) i na tym obowiązki względem fiskusa się kończą (nie musimy już wnosić żadnej opłaty podatkowej).

Sięgnąć do kieszeni będziemy musieli jednak, gdy pojazd kupujemy od osoby prywatnej, która nie prowadzi działalności gospodarczej. W takiej sytuacji należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC).

"Kupiłeś samochód osobowy? Przejmujesz OC od sprzedającego? Pamiętaj, że OC zbywcy nie przedłuża się automatycznie. Gdy polisa wygaśnie, może powstać przerwa w OC. Nawet jeden dzień bez ubezpieczenia grozi karą egzekwowaną przez UFG. W 2024 roku maksymalna opłata (za 14 dni bez OC) wynosi 8480 zł (do czerwca) i 8600 zł (od lipca do grudnia)! Jeśli do końca polisy OC zbywcy zostało niewiele czasu, lepiej będzie zrzec się jej i kupić OC na cały rok. Tym sposobem unikniesz kary za brak OC, gdybyś przegapił termin końca umowy.

Kup OC teraz i śpij spokojnie

PCC - co to jest podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) to podatek uregulowany przez ustawę z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. PCC podlegają z reguły umowy sprzedaży zawierane przez osoby, które nie zajmują się zawodowo działalnością handlową (nie są przedsiębiorcami). Z kolei umowa sprzedaży to porozumienie zawarte między dwiema stronami, na mocy którego jedna z nich (sprzedawca) zobowiązuje się przekazać własność rzeczy (w omawianym poniżej przypadku - samochód) i wydać ją drugiej stronie (kupującemu). Kupujący natomiast zobowiązuje się tę rzecz odebrać i zapłacić za nią ustaloną kwotę.

Przedmiotem umów sprzedaży objętych PCC są nie tylko samochody, ale również:

• inne rzeczy ruchome, np. pojazdy rolnicze, przyczepy, motocykle, sprzęt RTV,
• nieruchomości (m.in. działki budowlane, budynki, mieszkania),
• prawa majątkowe, np. prawa autorskie, wierzytelności, użytkowanie wieczyste.

W jakiej sytuacji należy zapłacić podatek od kupna samochodu?

Podatek PCC powinniśmy zapłacić, jeśli samochód kupimy od podmiotu niebędącego podatnikiem VAT. Najprościej mówiąc - do zapłaty podatku jesteśmy zobowiązani z chwilą zawarcia umowy sprzedaży z osobą prywatną (dokumentem potwierdzającym dokonaną transakcję będzie wspomniana wyżej umowa).

Samochód podlega opodatkowaniu, gdy w chwili zakupu:

• znajdował się w Polsce,
• znajdował się za granicą, ale kupujący ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i umowa kupna sprzedaży samochodu została zawarta w Polsce.

Kto jest zwolniony z podatku od kupna samochodu w 2024 r.? Wyłączenia obowiązku zapłaty PCC

Transakcja wolna jest od podatku jeśli wartość rynkowa samochodu nie przekracza 1000 zł lub gdy kupiła go osoba niepełnosprawna na własny użytek (osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia oraz osoba o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu).

W pierwszym z wymienionych przypadków należy jednak koniecznie pamiętać o tym, że ustawa doprecyzowuje, że chodzi o faktyczną wartość samochodu – niekoniecznie będzie to cena pojazdu, którą zapłaciliśmy lub która wpisana została na zawartej pomiędzy kupującym a sprzedającym umowie.

Należy pamiętać, że z urzędem skarbowym musimy rozliczyć się także wtedy, gdy kupiliśmy samochód w komisie, ale w tej transakcji komis był tylko pośrednikiem między dwoma osobami fizycznymi.

Podatku PCC nie trzeba płacić od zakupu auta dokonanego za granicą, ponieważ PCC pobiera się od czynności cywilnoprawnych, których przedmiot (w tym przypadku samochód) w chwili zawarcia umowy znajduje się na terytorium Polski (o wyjątku piszemy poniżej).

Powyższej zasady nie należy jednak utożsamiać z sytuacją, w której samochód w chwili zawarcia umowy znajduje się za granicą, ale umowę ze sprzedawcą zawieramy w Polsce. Wówczas podatek PCC należy bezwzględnie opłacić.

Gdzie i kiedy zapłacić podatek od kupna samochodu (PCC)?

Kupujący samochód ma 14 dni od daty zawarcia umowy kupna-sprzedaży na złożenie deklaracji PCC-3 (lub wraz z załącznikiem PCC-3/A, jeśli nabywców jest dwóch), na podstawie której zapłaci podatek w wysokości 2 proc. wartości samochodu.

Deklarację można złożyć osobiście, drogą pocztową lub przez internet. Placówką, do której powinna trafić, jest urząd skarbowy, z którym rozlicza się nabywca pojazdu (odpowiedni dla miejsca zamieszkania).

Wyliczoną kwotę podatku (wpisuje się ją do deklaracji) trzeba przelać na konto bankowe wskazane przez urząd skarbowy. Jeśli fiskus będzie miał zastrzeżenia co do jej wysokości, wezwie nas do poprawienia deklaracji i przedstawi skorygowaną kwotę.

Jak wyliczyć wysokość podatku od zakupu samochodu?

Kluczowym słowem jest tu „wartość rynkowa”, bo niekoniecznie jest to kwota, jaką wpisujemy do umowy kupna-sprzedaży. W deklaracji PCC-3 powinniśmy podać (w rubryce podstawa opodatkowania) przeciętną wartość samochodu, jaka obowiązuje w miejscu, z którego on pochodzi.

Urzędnicy na ogół korzystają z katalogów, w których jest zapisane, że dana marka samochodu, z danego rocznika, z daną pojemnością silnika, określonym przebiegiem itd. powinna kosztować między kwotą X a Y. Jeśli okaże się, że cena wpisana w naszej deklaracji jest inna, będziemy musieli wyjaśnić z czego wynika ta rozbieżność.

Na ogół takie różnice dotyczą samochodów powypadkowych, które kupujemy znacznie taniej. Warto jednak mieć bardzo mocne argumenty (zdjęcia, świadków, faktury za naprawę), które udowodnią, że samochód mógł kosztować mniej niż wskazuje katalog używany przez urzędnika.

Od decyzji urzędu skarbowego można się odwołać. Musimy jednak liczyć się z tym, że fiskus do wyceny powoła rzeczoznawcę i jeśli uzna on rację urzędu skarbowego, będziemy musieli zapłacić również za jego pracę, a to koszt kilkuset złotych.

Brak opłaconego podatku od zakupu samochodu - czym to grozi?

Jeśli na czas nie uregulujemy obowiązku opłacenia podatku, to wówczas zostanie przez nas popełnione wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, zagrożone wysokimi karami. Jeśli jednak tylko spóźnimy się z zapłatą podatku, możemy złożyć oświadczenie (tzw. czynny żal), w którym należy przyznać się do popełnionego błędu oraz zobowiązać się do zapłaty zaległości wraz z odsetkami.

Decyzja dotycząca dalszego toku postępowania w sprawie będzie należała do naczelnika urzędu skarbowego. Należy przy tym pamiętać, że kara za opóźnienie w uiszczeniu podatku od czynności cywilnoprawnych zależy od wysokości płacy minimalnej w danym roku. W 2024 r. płaca minimalna wynosi:

• od 1.01 do 30.06.2024 – 4 242 zł,
• od 1.07 do 31.12.2024 – 4 300 zł.

Kara za spóźnienie w opłaceniu podatku wynosi więc od stycznia do czerwca 2024 r. od 424 zł (1/10 płacy minimalnej) do 84 840 zł (20-krotność płacy minimalnej), a od 1 lipca od 430 zł do 86 000 zł!

Warto także pamiętać, że obowiązek opłaty podatku od kupna auta przedawnia się po upływie 5 lat.

Kupiłeś samochód? Pamiętaj o OC!

Pamiętaj, że obowiązek posiadania ważnej polisy OC spoczywa na Tobie od momentu zakupu pojazdu. Jeśli samochód nie jest ubezpieczony, powinieneś zawrzeć umowę OC najpóźniej w dniu jego nabycia (auto zarejestrowane w Polsce), wprowadzenia go do ruchu lub jego rejestracji (auto sprowadzone z zagranicy).

Po zakupie samochodu używanego w Polsce masz dwie opcje, jeśli chodzi o ubezpieczenie OC:

1. Korzystasz z polisy zbywcy. 
2. Kupujesz własne, całoroczne OC. 

Opcja 1. Przepisanie OC - tańsza, ale ryzykowna

Nawet jeśli zbywca pojazdu przekazał Ci polisę OC, towarzystwo może wymagać od Ciebie dopłaty do składki w związku ze zmianą danych posiadacza pojazdu i ryzyka ubezpieczeniowego (tzw. rekalkulacja), co nie zawsze jest korzystne. 

Niektórych kupujących kusi, by przejąć polisę OC od zbywcy i nawet nie przerejestrować samochodu, by nie generować kosztów. Jest to w pewien sposób uzasadnione zachowanie, ale bardzo ryzykowne. Przejęta po sprzedającym polisa nie odnawia się automatycznie, a jej wygaśnięcie jest jedną z najczęstszych przyczyn przerwy w ciągłości OC według UFG. Kara za brak OC w 2024 r. może wynieść nawet 8 600 zł. 

Kiedy opłaca się przepisać OC zbywcy na siebie?

• Kiedy do końca polisy zostało dużo czasu. 
• Kiedy masz komplet zniżek - za polisę zbywcy nie naliczają się pełne zniżki. 
• Kiedy mało płacisz za OC, a kupujesz od kogoś, kto zapłacił dużo - możesz dostać zwrot składki z jego polisy.
• Kiedy ceny OC idą znacznie do góry.

Sprzedający najpewniej i tak wrzucił zapłaconą składkę za OC w cenę auta, więc tak czy siak płacisz za to ubezpieczenie. 

Opcja 2. Zakup OC na cały rok - droższa, ale bezpieczniejsza

To rzadziej wybierana przez nabywców opcja. Wiele osób wychodzi z założenia, że skoro OC już jest opłacone, to nie ma sensu się go pozbywać. Są jednak sytuacje, w których warto się na to zdecydować. 

Kiedy bardziej opłaca się zrzec OC i kupić polisę na cały rok?

• Kiedy chcesz zbierać zniżki. 
• Kiedy wiesz, że zapłacisz mniej niż za rekalkulację. 
• Kiedy nie chcesz mieć OC w tej firmie, w której zbywca wykupił polisę.
• Kiedy chcesz się zabezpieczyć przed przerwą w OC.
• Kiedy zbywca dorzuca jakiś bonus za zrzeczenie się OC. 

Teoretycznie jest to droższa opcja, bo płacisz za pełny okres ubezpieczenia, ale nie zawsze tak jest. 

• Po pierwsze, gdy zrzekasz się OC zbywcy, masz prawo żądać obniżenia ceny za samochód. Sprzedający przeważnie wrzuca składkę OC w cenę auta i tak czy inaczej odzyskuje pieniądze. Składkę, którą masz zapłacić zbywcy w cenie auta, lepiej przeznaczyć na zakup OC na cały rok.
• Po drugie, rekalkulacja składki z reguły nie uwzględnia dodatkowych zniżek, jakie można uzyskać np. za posiadanie polisy na inny samochód w tej samej firmie czy standardowej zniżki dla nowego klienta. 
• Po trzecie, w oczach zakładu ubezpieczeń rekalkulacja składki może być widziana jak wznowienie, a wznowienie ubezpieczenia niejednokrotnie nie jest korzystne (czytaj: jest droższe). 

Dlatego za każdym razem warto przeliczyć cenę OC.

Ważne! Niekiedy zbywca może naciskać, abyś zrzekł się OC, argumentując, że straci zniżki jeśli spowodujesz kolizję. To nie jest prawda! Za szkody odpowiadasz wyłącznie Ty od momentu nabycia pojazdu. Zbywca najprawdopodobniej naciska, ponieważ chce otrzymać zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia OC.

Należy pamiętać, że zakup auta i opłacenie podatku, to nie jedyne koszty, które związane są z nabyciem samochodu. Podczas układania budżetu całościowego należy uwzględnić konieczność napraw w samochodzie używanym (tzw. pakiet startowy to 1000 zł), a także koszt badania technicznego (jeśli będzie konieczne) oraz koszt polisy OC, jeśli polisa OC sprzedającego niebawem wygasa. Nawet  w przypadku, gdy OC ma długi czas trwania, towarzystwa ubezpieczeniowe mogą rekalkulować składkę i zażądać dopłaty, dlatego warto sprawdzić cenę polisy na nabywane auto jeszcze przed transakcją w kalkulatorze OC.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.