Psychotesty - co to jest i do czego są potrzebne?

Szykujesz się do kursu i egzaminu na prawo jazdy kat. B i nie jesteś pewien, czy musisz stawić się na psychotestach? Jeśli nie utraciłeś wcześniej uprawnień do kierowania pojazdami, ten obowiązek Cię nie dotyczy. Badania psychologiczne przeznaczone są przede wszystkim dla przedstawicieli zawodów wymagających częstego korzystania z samochodu.

Nieustanna praca za kierownicą wymaga szczególnych predyspozycji ze strony kierowcy. W czasie psychotestów bada się m.in. procesy poznawcze i sposoby radzenia sobie w sytuacji stresującej w ruchu drogowym, np. szybkość i adekwatność reakcji. Psychotesty mają na celu zapewnienie kierowcy i pozostałym użytkownikom drogi jak największego bezpieczeństwa. 

Poza dobrym ubezpieczeniem samochodu, rozwagą za kierownicą same predyspozycje liczą się w równym stopniu.

Czym są psychotesty dla kierowców?

Na psychotesty, którym poddawani są kierowcy z poszczególnych grup, składa się kilka elementów. Badania mają formę zarówno wywiadu w postaci krótkich pytań, jak i analizy zachowania badanego w określonych okolicznościach z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. Analizie podlegają nawet niektóre cechy osobowości badanego.

Jeśli kandydat na kierowcę zaliczy psychotesty, uzyska specjalne orzeczenie psychologiczne. Znajdzie się w nim informacja o braku przeciwwskazań psychologicznych co do pracy na stanowisku wymagającym prowadzenia pojazdu.

Takie badania lekarskie mają szczególne znaczenie w transporcie drogowym, w którym nie brakuje nieprzewidywalnych czynników. Mogą one istotnie wpływać na bezpieczeństwo jazdy. Właśnie umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach pozwalają zweryfikować badania psychologiczne kierowców.

Porównaj ceny OC i AC

Kto powinien przejść badanie psychologiczne dla kierowców?

O tym, kto podlega obowiązkowi psychotestów lub komu są one zalecane, mówi Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami, a konkretnie rozdział 13. Oczywistą grupę stanowią osoby, które zawodowo wsiadają za kierownicę. Pod tym określeniem kryje się jednak znacznie więcej kierowców niż się wydaje.

Zgodnie z przepisami psychotestom muszą poddać się:

1. Osoby starające się o prawi jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E.
2. Osoby, które chcą przedłużyć datę ważności prawa jazdy tych kategorii.
3. Osoby, które chcą uzyskać pozwolenie na prowadzenie tramwaju.
4. Osoby, które utraciły prawo jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T i starają się o przywrócenie uprawnień.
5. Kierowcy tramwajów, gdy wcześniej po przejściu badania psychologicznego wystąpiły przeciwwskazania do pracy w tym charakterze.
6. Sprawcy wypadku, którego wynikiem była śmierć lub uszkodzenie ciała (zgodnie z art. 156 i 157 Kodeksu karnego).
7. Osoby, które kierowały pojazdem po spożyciu alkoholu.
8. Kierowcy, którzy przekroczyli na swoim koncie liczbę 24 punktów karnych.
9. Kierowcy, którzy w "okresie próbnym" dopuścili się wykroczenia przynajmniej dwa razy.
10. Osoby starające się o uprawnienia do kierowania pojazdem przewożącym pieniądze.
11. Przyszli kierowcy pojazdów uprzywilejowanych.
12. Kandydaci na instruktorów nauki jazdy.
13. Kandydaci na egzaminatorów nauki jazdy.
14. Przyszli uczniowie lub uczniowie szkoły ponadpodstawowej, która przygotowuje do uzyskania prawa jazdy kategorii C lub C+E (z kodem 95 w prawo jazdy),
15. Uczestniczy lub słuchacze kwalifikacyjnych kursów zawodowych przygotowujących do zdobycia  prawa jazdy kategorii C lub C+E.

Na badania psychotechniczne powinien zgłosić się także każdy kierowca motoroweru, tramwaju czy w ogóle pojazdu silnikowego, jeśli:

• doprowadził do wypadku, w wyniku którego doszło do czyjejś śmierci lub uszkodzenia ciała (zgodnie z zapisami Kodeksu karnego),
• prowadził w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających,
• przekroczył liczbę 24 punktów karnych na swoim koncie,
• w okresie próbnym dopuścił się przynajmniej dwóch wykroczeń.

Co do zasady psychotesty dla każdej z tych grup wyglądają podobnie. Różnice zachodzą natomiast w wytycznych dotyczących np. częstotliwości ich wykonywania.

Psychotesty dla pracowników korzystających z samochodów służbowych

W swojej firmie masz do dyspozycji samochód służbowy? Pamiętaj, że zanim wsiądziesz za kierownicę, np. w ramach delegacji do innego miasta, musisz uzyskać odpowiednie zaświadczenie i jednorazowo poddać się psychotestom.

Jego wynik nie będzie miał terminu ważności, a odpowiednie oświadczenie psychologa powinieneś przedstawić lekarzowi medycyny pracy. Takie testy np. są zalecane serwisantom, przedstawicielom handlowym, konsultantom mobilnym i innym podobnym zawodom.

Psychotesty dla osób zatrudnionych na stanowisku kierowcy

Na początek przypomnijmy, o kim mowa. Zawodowy kierowca to osoba, która ma prawo jazdy kategorii C, D i E lub B.

Do wykonania badań psychologicznych zobowiązuje ich art. 39. Ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym. Wynika z niego, że testy psychologiczne należy robić:

• co 5 lat - dopóki kierowca nie osiągnie 60. roku życia,
• co 30 miesięcy - po ukończeniu przez kierowcę 60. dnia życia.

Kto może skierować na psychotesty?

Choć zasadniczo na psychotesty kierowcę wysyła pracodawca, w zależności od powodu badań może to być także policja, lekarz czy starosta powiatowy. 

W tym ostatnim przypadku powodem zlecenia badań psychologicznych jest sytuacja, w której doszło do:

• przekroczenia liczby 24 punktów karnych,
• kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości,
• popełnienia dwóch wykroczeń w okresie próbnym,
• spowodowania wypadku drogowego, doprowadzając do śmierci innej osoby lub do ubytku na zdrowiu określonego w 156 i 157 artykule Kodeksu karnego.

Wówczas kierowca przedstawia wynik psychotestów w wydziale komunikacji właściwym swojemu miejscu zamieszkania.

Jak wyglądają psychotesty dla kierowców? Trzy etapy

Na czym polegają psychotesty? Czynności ze strony lekarza można podzielić na trzy części, z których każda jest równie istotna dla końcowego wyniku testów. Tylko po przeprowadzeniu każdej z nich specjalista będzie mógł postawić diagnozę.

Etap 1: Analiza cech osobowości kierowcy

Pierwsza część psychotestów polega głównie na wypełnianiu kwestionariuszy. Składają się z kilkunastu krótkich pytań, a odpowiedzi na nie pomagają ocenić stopień dojrzałości społecznej badanego i ustalić, czy dysponuje cechami właściwymi dla kierowcy.

Lekarz weźmie pod uwagę m.in.

• odporność na stres (radzenie sobie w trudnych i zaskakujących sytuacjach),
• zdolność uwagi i koncentracji (utrzymanie wysokiego stopnia czujności),
• emocje i temperament (kontrola gniewu, umiejętność opanowania emocji).

Określone predyspozycje kierowcy mogą wpływać na to, jak zachowa się on w ruchu drogowym, w którym niespodziewanych i stresujących sytuacji nie brakuje.

Etap 2: Badanie psychologiczne zdolności poznawczych

Bezpieczne, ale i efektywne prowadzenie pojazdu w dużym stopniu zależy od sprawności intelektualnej kierowcy. Oto co będzie istotne w przypadku badanych:

• szybkość przetwarzania informacji,
• pamięć operacyjna (zdolność do zapamiętywania i porównywania konkretnych elementów, zachowywanie sekwencji itp.),
• percepcja przestrzenna (dostrzeganie, rozumienie i interpretowanie elementów w przestrzeni wokół, rozpoznawanie wzorców przestrzennych itp.),
• zdolność do podejmowania decyzji (przewidywanie działań, podejmowanie trafionych decyzji).

Etap 3: Badanie sprawności psychomotorycznej kierowcy

Kolejny etap psychotestów to analiza sprawności psychomotorycznej kierowcy zawodowego. W praktyce badanie sprawdza:

• koordynację wzrokowo-ruchową,
• zręczność manualną,
• szybkość reakcji na bodźce zewnętrzne,
• zdolność do utrzymania równowagi i stabilności.

W badaniu psychologicznym kierowców wykorzystuje się specjalistyczną aparaturę, np. miernik czasu reakcji, stereometr czy aparat Piórkowskiego (bada wspomnianą koordynację wzrokowo-ruchową).

Jak przygotować się do badań psychologicznych dla kierowców?

Skierowanie na psychotesty ma swoją datę ważności - jest to 30 dni od dnia wystawienia dokumentu i w tym czasie należy zgłosić się do specjalisty. Zabierz ze sobą:

• skierowanie,
• dokument tożsamości ze zdjęciem,
• prawo jazdy, 
• okulary korekcyjne (jeśli nosisz je na co dzień).

Czy do psychotestów dla kierowców da się przygotować?

Ile kosztują badania psychotechniczne dla kierowców?

Cena badań psychologicznych kierowców została uregulowana odgórnie. Zapis o tym znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 roku w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy.

Niezależnie od tego, czy poddajesz się psychotestom po raz pierwszy, czy to już kolejne badanie, koszt wynosi 150 zł. Co ważne, ponosi go osoba kierująca Cię na testy. Tę kwestię reguluje z kolei art. 229 par. 6 Kodeksu pracy.

Kto przeprowadzania testy psychologiczne kierowców?

Do wykonania badań kierowców uprawnione są określone podmioty. Jak głosi art. 83. Ustawy o kierujących pojazdami, testy można wykonać w placówce prowadzącej działalność psychologiczną. Ten fakt musi zostać udokumentowany w rejestrze przedsiębiorców.

Ponadto do realizacji psychotestów uprawnione są:

• jednostki sektora finansów publicznych,
• jednostki organizacyjne lub zakłady opieki zdrowotnej pod nadzorem ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
• jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej (psychotesty na potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej).

Co robić w przypadku negatywnego wyniku psychotestów?

Badań psychologicznych nie zaliczy osoba, której wyniki w testach były niedostateczne lub które nie spełnia ustalonych standardów. Co jeśli otrzymałeś właśnie taką diagnozę?

W zależności od przepisów i lokalnej polityki możesz zostać skierowany na testy ponownie lub poddany badaniom dodatkowym. Ostateczny scenariusz to niestety odmowa możliwości prowadzenia pojazdów.

Porównaj ceny OC i AC

Jeżeli badany albo podmiot zlecający psychotesty nie zgadza się z ich wynikiem, może odwołać się od takiej decyzji. Ma na to 14 dni od daty jej wydania.

Wiesz już, czy obowiązek wykonania psychotestów dotyczy właśnie Ciebie. To co możesz zrobić, to pozwolić sobie na wypoczynek przed wizytą u specjalisty. Zwiększysz dzięki temu szansę na to, że wynik badania będzie adekwatny do Twoich umiejętności, zdolności i dyspozycji.