Ubezpieczenie dzieł sztuki w domu i mieszkaniu

Dzieła sztuki bywają problematyczne głównie dlatego, że trudno jest ustalić ich wartość. Jeśli włączymy je w polisę mieszkaniową, to tylko jako ruchomości domowe (mienie ruchome), ale nie do końca na takich samych zasadach, jak meble, telewizor czy lodówkę. 

TU SPRAWDZISZ CENY

Co oznaczają dzieła sztuki dla ubezpieczyciela?

W każdym towarzystwie ubezpieczeniowym, które zapewnia ochronę dzieł sztuki, znajdziemy nieco inną definicję. Najczęściej dla ubezpieczyciela są to przedmioty o wysokiej wartości, w tym artystycznej, historycznej czy kolekcjonerskiej. 

Do dzieł sztuki zaliczają się przedmioty oryginalne, a w niektórych przypadkach także reprodukcje. Chodzi m.in. o:

• obrazy,
• rysunki,
• malowidła,
• kolaże,
• grafiki,
• posągi wykonane z dowolnego materiału,
• rzeźby,
• gobeliny i dywany wykonane ręcznie,
• fotografie.

Podstawą formalną jest wycena takich przedmiotów dokonana przez rzeczoznawców, ekspertów domów aukcyjnych czy biegłych sądowych.

Jak ubezpieczyć dzieła sztuki?

Dzieła sztuki możemy ubezpieczyć na różne sposoby – przez muzeum, jeśli wypożyczamy je na czas ekspozycji lub indywidualnie z polisy mieszkaniowej – jeśli trzymamy takie przedmioty w miejscu zamieszkania.

Polisa mieszkaniowa w podstawowej wersji chroni tylko mury i ewentualnie elementy stałe. Jeśli zależy nam na ubezpieczeniu dzieł sztuki, to musimy wykupić rozszerzenie w postaci mienia ruchomego. Najczęściej obejmiemy wówczas ochroną dzieła przedstawiające niewielką lub umiarkowaną wartość (np. do 6000 zł w Generali). Droższe przedmioty wymagają indywidualnego podejścia, tj. wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę.

Ubezpieczenie dzieł sztuki będących przedmiotami wartościowymi (mieniem specjalnym) wymaga uzyskania potwierdzenia ich ceny rynkowej przez rzeczoznawcę, którego musimy opłacić sami. Towarzystwa mogą również wymagać od nas potwierdzenia autentyczności mienia (Proama). Dopiero po uzyskaniu takich dokumentów dzieła sztuki zostaną włączone w polisę.

Dzieła sztuki – jaki zakres ochrony?

Dzieła sztuki z domowej kolekcji będą chronione finansowo podobnie jak inne ruchomości domowe, a więc na wypadek uszkodzenia, kradzieży czy zniszczenia przez czynnik zewnętrzny jak ogień, woda, wybuch, trzęsienie ziemi, uderzenie pojazdu w nieruchomość czy upadek drzewa bądź masztu. Jak również w przypadku transportu dzieła sztuki z miejsca zakupu do miejsca zamieszkania.

Zakres ochrony może dotyczyć też tzw. wad prawnych. TU udzieli pomocy sądowej ubezpieczonemu, jeśli:

• prawowity właściciel dzieła sztuki wystąpi z pozwem o zwrot nabytego przedmiotu,
• prawowity właściciel dzieła sztuki na podstawie prawomocnego tytułu własności zażąda przekazania mu przedmiotu,
• ubezpieczony poniósł koszty sądowe w celu obrony swoich interesów.

Ubezpieczając dzieła sztuki, możemy też rozszerzyć ochronę o zwrot kosztów. Pakiet assistance pozwoli pokryć koszty:

• uprzątnięcia zniszczonego dzieła sztuki i przewieźć pozostałości,
• związane z ponownym wniesieniem dzieł sztuki w razie szkody
• w związku z ratowaniem dzieł sztuki (także działania nieskuteczne),
• wymiany zamków w drzwiach po zagubieniu kluczy,
• wymiany dzieł sztuki w związku z odtworzeniem stanu sprzed szkody (transport, usługi prawne, opłaty, zabezpieczenia),
• związane z przechowywaniem dzieł sztuki na czas uprzątnięcia skutków szkody.

Wypowiedź eksperta

Warto zwrócić uwagę, czy polisa, która chroni dzieła sztuki, zawiera także gwarancję zwrotu za szkody wyrządzone podczas akcji gaśniczej. Zdarzenie to zwykle dostępne jest jako dodatkowe rozszerzenie.

Ewelina Ratajczak, Specjalista ds. ubezpieczeń na życie i nieruchomości

Jakich dzieł sztuki nie można ubezpieczyć?

Dzieła sztuki to nie tylko obrazy, rzeźby czy antyki, ale nierzadko – szczególnie w przypadku sztuki nowoczesnej – bardzo specyficzne wytwory, które są problematyczne dla ubezpieczycieli. Dobrym przykładem są może być tutaj bioart, gdzie artyści w procesie twórczym korzystają z żywych organizmów, a wytwory finalne często są nietrwałe.

Towarzystwa mogą również odmówić ubezpieczenia dzieł sztuki przechowywanych na otwartej przestrzeni (np. duże instalacje) oraz trzymanych w nieodpowiednich warunkach – chodzi tu zarówno o zabezpieczenie przed złodziejami, jak i czynnikami naturalnymi. Oczywiście, żadne towarzystwo nie obejmie ochroną przedmiotów, w których posiadanie weszliśmy nielegalnie, np. kupując je od paserów.

Obowiązki właściciela dzieł sztuki w ubezpieczonej nieruchomości

Jeśli wykupiłeś ubezpieczenie dzieła sztuki, podpisana z towarzystwem umowa nakłada na Ciebie pewne obowiązki, a ich niedopełnienie grozi brakiem rekompensaty po szkodzie. Tak jest też zresztą z wszystkimi innymi rodzajami mienia, nie tylko z przedmiotami o walorach artystycznych. Pamiętaj, że każde towarzystwo ubezpieczeniowe może ustalić swoją listę obowiązków, a przed zakupem polisy powinieneś się z nimi zapoznać – znajdziesz je w osobnym dziale OWU. 

Posiadane dzieła sztuki musisz przechowywać w odpowiednich warunkach, czyli np. w ograniczonej wilgotności czy niskim nasłonecznieniu. Działanie tego typu czynników naturalnych może uszkodzić dany przedmiot, a takie szkody najczęściej są wyłączone z odpowiedzialności. Podobnie jest z konserwacją, której wymagają niektóre dzieła – za nią również odpowiedzialność ponosi ubezpieczony. 

Jeśli Twoja polisa mieszkaniowa uwzględnia kradzież z włamaniem, do ochrony dzieł sztuki będziesz musiał zastosować rozwiązania, których wymaga Twój ubezpieczyciel. W zależności od towarzystwa, mogą to być np. drzwi antywłamaniowe, alarm, specjalne rolety czy wzmacniane okna. Przy okazji warto wspomnieć, że część ubezpieczycieli za tzw. zabezpieczenia własne, czyli wymienione rozwiązania, przewiduje zniżki w wysokości od kilku do kilkunastu procent.  

Każde towarzystwo ubezpieczeniowe wymaga też od swoich klientów pewnej rozwagi, czyli unikania tzw. rażącego niedbalstwa. Należyta opieka nad dziełami sztuki wymaga więc unikania ryzykownych sytuacji, np. pozostawiania otwartych drzwi i okien (przy ubezpieczeniu od kradzieży z włamaniem) czy otwartego ognia bez dozoru. Szkody powstałe w skutek takich zaniedbań najczęściej są wyłączone z ochrony.  

Ponadto, każdego ubezpieczonego dotyczą również bardziej ogólne obowiązki, takie jak właściwe podłączenie urządzeń czy dopilnowanie obowiązkowych przeglądów technicznych. To również są okoliczności, w których praktycznie każde towarzystwo ubezpieczeniowe ma prawo do odmowy wypłaty odszkodowania. 

Dodajmy jeszcze, że warunkiem uzyskania rekompensaty jest odpowiednie zachowanie się po szkodzie, czyli m. in. terminowe zgłoszenie, udokumentowanie zdarzenia, przedłożenie wymaganych dokumentów (protokoły z interwencji służb czy dokumenty potwierdzające wartość mienia). 

Czy polisa chroni dzieła sztuki poza miejscem ubezpieczenia?

Dzieła sztuki kupujemy też po to, aby pokazywać je innym. Ponieważ nie zawsze jest to możliwe w warunkach domowych, często drogocenne przedmioty wędrują miedzy galeriami sztuki, muzeami czy domami akcyjnymi. Na każdą z tych okoliczności można kupić ubezpieczenie.

Polisa obejmuje m.in. meble zabytkowe i indywidualnie projektowane, posągi i rzeźby, obrazy, rysunki, szkice, mapy, druki, fotografie, porcelanę i szkło, książki i rękopisy, dywany i gobeliny, zegary, barometry, pozostałe rzemiosło artystyczne, osobliwości, metale szlachetne, złoto, srebro, plater, znaczki pocztowe, monety, medale czy wino. 

Ubezpieczenie obejmuje pojedyncze przedmioty, kolekcje i zestawy przedmiotów o szczególnej wartości wynikającej z ich wieku, stylu, wartości artystycznej lub kolekcjonerskiej eksponowane na wystawach stałych i czasowych.

Ubezpieczenie może również obejmować proces pakowania i transportu obiektów w systemie „od ściany do ściany” tj. od momentu przekazania obiektu do pakowania do momentu powrotu obiektu do właściciela.

Ile kosztuje ubezpieczenie dzieła sztuki?

To, ile zapłacisz za ubezpieczenie dzieła sztuki zależy od co najmniej kilku czynników, mianowicie od: 

• rodzaju dzieła sztuki i jego indywidualnej specyfiki; 
• jego wartości rynkowej; 
• wybranego zakresu ochrony – im szersza ochrona, tym wyższa składka; 
• rodzaju polisy, na jaką się zdecydowałeś (np. polisa dedykowana, polisa mieszkaniowa); 
• towarzystwa, które wybrałeś – każdy ubezpieczyciel dla identycznego zakresu i przedmiotu ubezpieczenia zaproponuje nieco inną składkę. 

Zapewnienie ochrony dzieł sztuki z polisy dedykowanej to koszt minimum 1000 zł w skali roku. Oczywiście, stawki często są dużo wyższe, np. dla całych kolekcji czy nawet pojedynczych dzieł wartych setki tysięcy złotych czy kilka milionów. 

Jak już ustaliliśmy, przedmioty o wysokiej wartości artystycznej możesz też chronić w ramach polisy mieszkaniowej. W tym przypadku koszty najczęściej są dużo niższe, chociaż oczywiście wartość przedmiotu ubezpieczenia również ma tutaj kluczowe znaczenie. Trudno o podanie uśrednionej składki, bo będzie ona zdecydowanie niższa przy dziełach wartych kilka tysięcy złotych, niż przy przedmiotach, które kosztują 100 000 zł czy 200 000 zł. W pierwszym wariancie koszt ubezpieczenia może wynieść kilkaset złotych rocznie, jednak takie kwestie najlepiej sprawdzić kontaktując się bezpośrednio z towarzystwem lub samodzielnie przeprowadzając kalkulacje za pomocą porównywarki. 

Jak wysokie odszkodowanie za dzieła sztuki?

Wysokość odszkodowania, jakie możesz uzyskać za zniszczenie bądź kradzież dzieła sztuki zależy od kilku kwestii. W polisach mieszkaniowych górną granicę rekompensaty wyznacza tzw. suma ubezpieczenia (SU), a jej wysokość powinna jak najlepiej oddawać wartość mienia, którego dotyczy. Jeśli ustalisz SU na zbyt wysokim poziomie, wzrośnie wysokość składki, ale nic w ten sposób nie zyskasz, innymi słowy, przepłacisz za polisę. Jeśli natomiast zaniżysz SU, przy większej lub maksymalnej szkodzie uzyskasz niepełne odszkodowanie. 

Kolejnym ograniczeniem mogącym wpłynąć na wysokość rekompensaty są limity odpowiedzialności. W stosunku do dzieł sztuki stosuje się je dość często. Przykładowo, w polisie mieszkaniowej Uniqa Twoje Miejsce dla przedmiotów o walorach artystycznych wyznaczone są dwa limity: 

• w wariancie od ryzyk nazwanych za szkody na dziełach sztuki możesz uzyskać odszkodowanie nie przekraczające 10% SU ruchomości domowych; 
• w wariancie od ryzyk wszystkich (All Risks) maksymalna wysokość rekompensaty za omawiany rodzaj mienia wynosi z kolei 40% SU ruchomości, ale nie więcej niż 50 000 zł. 

Limity odpowiedzialności są więc dodatkowymi ograniczeniami odnoszącymi się albo do określonego rodzaju mienia, albo konkretnych zdarzeń ubezpieczeniowych. Mogą być wyrażane w konkretnych kwotach lub procentowo. 

Oczywiście, na wysokość odszkodowania wpływa również wielkość szkody. W ubezpieczeniach majątkowych, a do tej kategorii zaliczane są polisy mieszkaniowe, rekompensata może jedynie wyrównać poniesioną stratę, ale nigdy nie pozwoli wzbogacić się poszkodowanemu. 

Tak więc wysokość odszkodowania jest zależna od trzech podstawowych aspektów: wielkości szkody, sumy ubezpieczenia oraz limitów odpowiedzialności. 

Kiedy ubezpieczyciel nie zapłaci za szkodę związaną z dziełami sztuki?

Odszkodowania za dzieła sztuki (z polisy dedykowanej czy mieszkaniowej) nie będzie w przypadku wystąpienia określonych sytuacji. Przede wszystkim chodzi o rażące niedbalstwo właściciela nieruchomości, w którym znajdują się takie przedmioty - niezabezpieczenie domu lub mieszkania przed złodziejami, niewłaściwe przechowywanie dzieła sztuki, nieodpowiednie zabezpieczenie dzieła w transporcie i brak regularnej konserwacji. 

Ubezpieczyciel sprawdza także, czy rzeczywiście doszło do kradzieży dzieła sztuki, Jeśli okaże się, że doszło do próby wyłudzenia odszkodowania, zgłaszający nie dość że spotka się z odmową wypłaty, to jeszcze musi liczyć się ze sprawą sądową.

Odszkodowanie za dzieła sztuki nie zadziała także w przypadku:

• długotrwałego działania dymu, kurzu, światła i wilgoci,
• procesów rozkładu wewnętrznego, 
• pasożytów i szkodników,
• przegryzienia, przeżucia, zadrapania, rozdarcia, zanieczyszczenia przez zwierzęta domowe,
• szkód wskutek samodzielnej naprawy i restaurowania,
• szkód związanych ze starzenie się dzieł sztuki,
• braku lub niewłaściwego opakowania w czasie transportu.

Ponadto ubezpieczenie dzieł sztuki nie działa, jeśli przyczyną szkody jest wojna, stan wojenny, stan wyjątkowy, konfiskata, nacjonalizacja majątku, działanie energii jądrowej, promieniowanie, skażenie radioaktywne, powódź (opcjonalnie), działanie wirusów komputerowych – w przypadku dzieł sztuki w formie elektronicznej.

Kupno mieszkania - co warto wiedzieć o zakupie mieszkania i ubezpieczenia?

Kupno mieszkania to żmudny proces, podczas którego trzeba podjąć wiele decyzji, dopełnić licznych formalności i wydać dużo pieniędzy. Zobacz artykuł

Gdzie kupić ubezpieczenie dzieł sztuki i kolekcji? 

Ubezpieczenie dzieła sztuki z polisy mieszkaniowej jest możliwe w wybranych towarzystwach, najczęściej jako dodatkowo płatne rozszerzenie. Część ubezpieczycieli całkowicie wyłącza z ochrony przedmioty o charakterze artystycznym, a inne stosują przy nich dodatkowe ograniczenia. Wśród tych towarzystw, które omawiany rodzaj mienia chronią w ramach polisy mieszkaniowej, panuje spore zróżnicowanie – każda oferta jest nieco inna. 

W poniższej tabeli zestawiliśmy ze sobą 13 różnych ubezpieczeń nieruchomości, skupiając się na tym, w jaki sposób chronią one dzieła sztuki. Większość ze znajdujących się tam ubezpieczeń jest dostępnych w porównywarce, za pomocą której można obliczyć składki dla konkretnego zakresu i wybranego mienia, a także zakupić polisę.  

Tabela 1. Źródło: opracowanie własne na podstawie OWU (stan na: 13.11.2024 r.).

TU SPRAWDZISZ CENY