Co obejmuje OC i kiedy trzeba będzie oddać pieniądze za odszkodowanie?

Szczegóły związane z obowiązkowym ubezpieczeniem pojazdów mechanicznych znajdziemy w Ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Mówi ona, że każda firma ubezpieczeniowa ma oferować ten sam zakres ochrony w ramach polisy OC.

Warto pamiętać, że ubezpieczenie OC przypisywane jest do konkretnego pojazdu, a nie jego właściciela. Właśnie dlatego możliwe jest kontynuowanie ochrony ubezpieczeniowej po zakupie używanego auta.

Przypomnijmy sobie, czym dokładnie jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, kiedy zadziała, a kiedy zdarzenie będzie wyłączone z ochrony.

Czym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej?

Kodeks cywilny dopuszcza dochodzenie roszczeń przez osobę pokrzywdzoną na drodze postępowania cywilnego. Mówiąc wprost, jeśli wyrządzisz komuś szkodę, to osoba poszkodowana ma prawo domagać się od Ciebie jej naprawienia. Najczęściej są to po prostu pieniądze. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej chroni Cię przed konsekwencjami finansowymi takiej sytuacji. 

Z ubezpieczenia OC możemy skorzystać w różnych obszarach życia - to np.:

• obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych - każdy zarejestrowany w Polsce pojazd mechaniczny musi być objęty taką ochroną,
• obowiązkowe OC rolników - za szkody spowodowane w związku z prowadzoną działalnością rolniczą (np. podczas opryskiwania pola),
• obowiązkowe OC zawodowe - musisz wykupić polisę OC w momencie, gdy rozpoczynasz działalność w danym zawodzie. Takie OC mają np. agenci ubezpieczeniowi, prawnicy, lekarze, biura rachunkowe,
• OC turystyczne - pokryje odszkodowanie za szkody wyrządzone podczas wyjazdu zagranicznego, np. gdy połamiesz kogoś na stoku narciarskim,
• OC w życiu prywatnymw ubezpieczeniu nieruchomości - poszkodowany otrzyma odszkodowanie, jeśli stanie się jej krzywda na terenie Twojej posiadłości. 

Ubezpieczenie OC to polisa, w ramach której można zrekompensować szkody, do których w wyniku kolizji lub wypadku doprowadził ubezpieczony. Wypłata odszkodowania dotyczy osób trzecich, które ucierpiały w wyniku zdarzenia oraz ich mienia, jeśli zostało uszkodzone.

Być może Twoja polisa OC nie zostanie w ogóle wykorzystana przez cały okres trwania umowy (czyli 12 miesięcy), jednak jeśli już dojdzie do zdarzenia, szkody wyrządzone innym mogą nierzadko generować wysokie koszty naprawy czy leczenia. Dzięki OC rekompensata poniesionych kosztów nie będzie Twoim problemem - wszystkim zajmie się zakład ubezpieczeń, z którym podpisałeś umowę.

Gdzie obowiązuje ubezpieczenie OC?

Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje zdarzenia powstałe na terytorium:

• Polski,
• państw Unii Europejskiej,
• Chorwacji, Islandii, Norwegii i Szwajcarii.

Jeżeli zatem wybierasz się samochodem do któregoś z tych państw, nie masz obecnie obowiązku zawarcia odrębnego ubezpieczenia OC. Jego posiadania domniemywa się na podstawie polskich tablic rejestracyjnych.

Wyjeżdżając choćby do Albanii, Macedonii czy na Ukrainę, kierowca musi postarać się międzynarodowy certyfikat ubezpieczeniowy, czyli Zieloną Kartę. Z kolei aby wjechać do Kosowa, konieczne będzie wykupienie tzw. ubezpieczenia granicznego – to państwo nie uznaje ani ubezpieczenia OC zakupionego na terenie Polski, ani Zielonej Karty.

Co obejmuje ubezpieczenie OC w praktyce?

Ubezpieczenie OC dla posiadaczy pojazdów chroni przed roszczeniami ze strony poszkodowanych każdego, kto kieruje danym pojazdem w okresie trwania polisy.

Inaczej mówiąc, sprawca kolizji czy wypadku drogowego poruszający się w momencie zdarzenia pojazdem, dla którego została wykupiona polisa OC, może liczyć, że wszelkie spowodowane przez niego szkody zrekompensuje osobom trzecim w jego imieniu ubezpieczyciel.

Istota ubezpieczenia OC wynika z art. 35 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Można tam przeczytać, że:

Z reguły umowę ubezpieczenia OC zawiera się na okres 12 miesięcy. W niektórych, ściśle określonych przepisami sytuacjach, właściciele pojazdów mogą zawrzeć umowę ubezpieczenia krótkoterminowego. OC krótkoterminowe gwarantuje taki sam zakres ochrony jak umowa całoroczna.

W odróżnieniu do niektórych innych krajów,  Polsce umowę OC samochodu zawiera się właśnie na pojazd, a nie na jego właściciela. Nie oznacza to jednak, że właściciel pojazdu nie może mieć roszczeń w stosunku do kierowcy, np. z tytułu uszkodzenia użyczonego mu samochodu.

Czym jest szkoda w OC i na co mogą liczyć poszkodowani?

Zgodnie z definicją szkoda to zdarzenie, którego następstwem mogą być:

• śmierć,
• uszkodzenie ciała,
• rozstrój zdrowia bądź też jego utrata,
• zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Szkoda powstała w związku z ruchem pojazdu mechanicznego to nie tylko wypadki i kolizje – to także szkody powstałe podczas:

• wsiadania i wysiadania z pojazdu,
• załadunku i rozładunku pojazdu,
• zatrzymania lub postoju auta.

Ubezpieczeniem OC objęte jest zatem także np. uszkodzenie drzwiami karoserii drugiego pojazdu podczas wysiadania z samochodu na zatłoczonym parkingu. Oprócz tego ubezpieczyciel ma obowiązek pokryć z OC szkody spowodowane w sytuacji, gdy zaparkowany samochód spłonie. 

W przypadku szkód w mieniu wyróżnia się szkody częściowe i całkowite. Stwierdzenie przez zakład ubezpieczeń szkody częściowej oznacza, że zniszczenia są na tyle niewielkie, iż opłaca się je naprawiać. Z kolei orzeczenie szkody całkowitej równa się stwierdzeniu, że z ekonomicznego punktu widzenia auta nie opłaca się przywracać do stanu sprzed zdarzenia. 

Odpowiedzialność ubezpieczycieli jest limitowana do wysokości sumy gwarancyjnej. Aktualnie zgodnie z art. 36 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych:

• w przypadku szkód na osobie: 5 210 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych,
• w przypadku szkód w mieniu: 1 050 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych.

Przeliczenia dokonuje się przy zastosowaniu średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody.

We wrześniu 2024 roku Sejm i Senat przyjęły jednak nowelizację tej ustawy właśnie w zakresie zmian w sumach gwarancyjnych ubezpieczenia OC. Według nowych ustaleń sumy te mają wynosić odpowiednio:

• 5 045 000 euro w przypadku szkód na osobie,
• 1 300 000 euro w przypadku szkód w mnieniu.

Z prostych wyliczeń wynika, że kwoty te wzrosną względem dotychczasowych średnio o 24%.

Z pojęciem szkody ściśle związane jest pojęcie rekompensaty. Na co mogą liczyć osoby poszkodowane w zdarzeniach drogowych? Inne świadczenia przysługują w razie uszkodzenia mienia, a inne w przypadku szkód osobowych.

1. Szkody w mieniu – świadczenia z polisy OC

Wynikiem kolizji drogowej najczęściej są szkody w mieniu. Wytyczna 15. Komisji Nadzoru Finansowego mówi, że:

Osoba poszkodowana ma prawo domagać się szeregu świadczeń, w tym przede wszystkim:

• naprawy pojazdu – firma ubezpieczeniowa może wypłacić należną kwotę (wariant kosztorysowy, gotówkowy) lub naprawić pojazd w warsztacie, z którym współpracuje (wariant warsztatowy, bezgotówkowy),
• pokrycia kosztów holowania po kolizji – jeżeli samochód jest niesprawny,
• pokrycia kosztów najmu samochodu zastępczego – na czas naprawy pojazdu,
• pokrycia kosztów przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego – takie badanie przeprowadza się, jeżeli w aucie zostały uszkodzone np. zasadnicze elementy konstrukcji nadwozia (art. 81 Ustawy Prawo o ruchu drogowym),
• wyrównania za utratę wartości rynkowej pojazdu – mimo usunięcia uszkodzeń powypadkowy pojazd traci na wartości.

Jeżeli uszkodzony pojazd służył działalności zarobkowej, ubezpieczyciel będzie musiał także wypłacić odszkodowanie za stracony dochód. 

Firma ubezpieczeniowa ma 30 dni na wypłatę odszkodowania. Jeżeli zakład ubezpieczeń potrzebuje więcej czasu na ustalenie swojej odpowiedzialności, musi poinformować o tym poszkodowanego oraz wypłacić mu bezsporną część odszkodowania.

Pozostałą część ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić w terminie 14 dni od dnia, w którym wyjaśnienie wspomnianych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie.

2. Szkody osobowe – świadczenia z polisy OC

Z ubezpieczenia OC poszkodowanym wypłacane jest także odszkodowanie za szkody osobowe. Mogą liczyć na:

• zwrot kosztów leczenia,
• zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne i psychiczne,
• odszkodowanie za utracone dochody,
• rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę na zwiększone potrzeby.

O wypłatę odszkodowania z OC sprawcy wypadku starać mogą się także najbliżsi poszkodowanego, jeżeli w konsekwencji zdarzenia poniósł on śmierć. Im również przysługuje szereg świadczeń, w tym:

• renta alimentacyjna,
• odszkodowanie za pogorszenie się sytuacji materialnej,
• zadośćuczynienie za ból i cierpienie,
• zwrot kosztów pogrzebu.

Analogicznie jak w przypadku szkód w mieniu, firma ubezpieczeniowa ma obowiązek wypłacić bezsporną część odszkodowania w ciągu 30 dni.

Zobacz też: Terminy wypłaty odszkodowań z ubezpieczeń OC i AC

Jakie są wyłączenia z ochrony ubezpieczeniowej OC?

Pomimo zakupu ochrony cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych kierowca nie w każdym przypadku może oczekiwać, że  firma ubezpieczeniowa pokryje spowodowane przez niego szkody. Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych wskazuje na dwie sytuacje:

• gdy ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody,
• gdy ma prawo dochodzić zwrotu wypłaconego odszkodowania (tzw. regres ubezpieczeniowy).

Przypadek 1: szkody, za które ubezpieczyciel nie odpowiada

Art. 38 ust. 1 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych precyzuje, że ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody:

• polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego,
• wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu – wyjątkiem jest sytuacja, gdy odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz innego pojazdu mechanicznego niż ten, który przewozi te przedmioty,
• polegające na utracie gotówki, biżuterii czy papierów wartościowych,
• polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska.

Mimo że lista nie jest długa, to np. zanieczyszczenie środowiska może okazać się dla sprawcy bardzo kosztowne.

Wypowiedź eksperta

Z ubezpieczenia OC nie zostaną też pokryte szkody, jakich doznał sam sprawca. Przykładowo po kolizji z polisy OC nie mogą zostać zlikwidowane wgniecenia czy uszkodzenia w pojeździe, którym kierował sprawca. Do tego celu służy polisa AC. To dodatkowe ubezpieczenie, które kierowca może kupić w pakiecie z OC, korzystając np. z kalkulatora OC i AC.

Stefania Stuglik, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Przypadek 2: szkody, po likwidacji których ubezpieczycielowi przysługuje regres ubezpieczeniowy

Nawet gdy sprawca zdarzenia miał ważne OC, w niektórych przypadkach firma ubezpieczeniowa może dochodzić od niego zwrotu wypłaconego odszkodowania. Taka sytuacja będzie miała miejsce, jeżeli kierujący:

• wyrządził szkodę umyślnie, w tym po spożyciu alkoholu lub środków odurzających,
• wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa,
• nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdem,
• zbiegł z miejsca zdarzenia.

Więcej przeczytasz tutaj: Odmowa wypłaty odszkodowania - co robić, gdy firma nie chce zapłacić?

Zdarzenie drogowe a brak ubezpieczenia OC

Pamiętajmy, że jeśli właściciel samochodu nie wykupi obowiązkowej ochrony, prędzej czy później tę lukę zidentyfikuje Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG). Za brak polisy OC może nałożyć wysoką karę finansową - od kilku lat stawki w tym zakresie sukcesywnie wzrastają - podobnie jak minimalne wynagrodzenie, w odniesieniu do którego się je ustala.

W drugiej połowie 2024 właściciel samochodu osobowego może zapłacić od 1720 do nawet 8600 zł kary! Już wiadomo, że z początkiem 2025 roku te kwoty wzrosną do przedziału 1850 zł do 9250 zł.

Jak sprawdzić ważność umowy ubezpieczenia OC?

Jak upewnić się, że sprawca kolizji ma aktualne ubezpieczenie OC? Do dyspozycji masz kilka prostych narzędzi, dzięki którym upewnisz się co do ważności polisy. 

Informacje o tym znajdziesz na stronach:

• UFG (www.ufg.pl) – wystarczy przejść do sekcji „Sprawdź OC dla pojazdu” i podać numer rejestracyjny lub VIN pojazdu,
• historiapojazdu.gov.pl – należy podać numer rejestracyjny, numer VIN i datę pierwszej rejestracji.

www.historiapojazdu.gov.pl

Jeżeli po kolizji czy wypadku okaże się, że sprawca nie ma ubezpieczenia OC, na miejsce zdarzenia należy wezwać policję. Dokumentacja sporządzona przez policjantów będzie niezbędna podczas likwidacji szkody.

Ile kosztuje ubezpieczenie OC samochodu? 

Wiesz już, że wysokość składki OC nie ma wpływu na zakres ochrony w ramach tej polisy. Tak dzieje się w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych, jak autocasco, assistance czy NNW. 

Ubezpieczyciele mają natomiast dużą swobodę w tworzeniu ofert obowiązkowego OC, choć wyróżnia się listę czynników, które najczęściej biorą przy tym pod uwagę. Cena OC zależy zwykle od:

• wieku właściciela pojazdu, 
• jego miejsca zamieszkania, 
• historii szkód, 
• rocznika pojazdu, 
• modelu i marki, 
• pojemności silnika.

W efekcie składka za OC dla tego samego kierowcy może wahać się nawet o kilka tysięcy złotych w różnych towarzystwach!

W III kwartale 2024 roku średnia składka OC w Polsce wyniosła 680 zł. Z raportu RanKING za ten okres wynika, że jej regularny wzrost notowano już od początku roku 2023, gdy oscylowała wokół kwoty 490 zł.

Wysoka średnia krajowa nie oznacza oczywiście, że nie można znaleźć znacznie tańszej obowiązkowej ochrony samochodu. Rozeznaniu na rynku ubezpieczeniowym służy m.in. internetowy kalkulator OC i AC. 

Wypełniając prosty formularz, możesz:

• porównać oferty, jakie proponują Ci różne towarzystwa (w ramach kalkulacji możesz otrzymać nawet kilkadziesiąt propozycji o różnym zakresie ochrony),
• kupić wybrane ubezpieczenie i podpisać umowę bez wychodzenia z domu i w pełni bezpiecznie.

Jeśli interesuje Cię samo OC, kalkulator ubezpieczeń to doskonała opcja, aby zaoszczędzić. Dla osób oczekujących rozszerzenia ochrony o AC, assistance czy NNW to okazja do znalezienia optymalnego zabezpieczenia w przystępnej cenie.