Co obejmuje OC i kiedy trzeba będzie oddać pieniądze za odszkodowanie?

Kwestię ubezpieczenia OC reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Konsekwencją zapisów wspomnianej ustawy jest to, że każda firma ubezpieczeniowa oferuje ten sam zakres ochrony OC. Tyle teorii. Kogo w praktyce chroni ubezpieczenie OC i co tak naprawdę wynika z faktu jego posiadania?

Czym jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej?

Kodeks cywilny dopuszcza dochodzenie roszczeń przez osobę pokrzywdzoną na drodze postępowania cywilnego. Mówiąc wprost: jeśli wyrządzisz komuś szkodę, to osoba poszkodowana ma prawo domagać się od Ciebie jej naprawienia. Najczęściej są to po prostu pieniądze. 

Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej chroni Cię przed konsekwencjami finansowymi takiej sytuacji. 

Istnieje wiele rodzjaów ubezpieczenia OC:

• obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych - każdy zarejestrowany w Polsce pojazd mechaniczny musi mieć takie ubezpieczenie,
• obowiązkowe OC rolników - za szkody spowodowane w związku z prowadzoną działalnością rolniczą (np. podczas opryskiwania pola),
• obowiązkowe OC zawodowe - musisz wykupić polisę OC w momencie, gdy rozpoczynasz działalność w danym zawodzie. Takie OC mają np. agenci ubezpieczeniowi, prawnicy, lekarze, biura rachunkowe,
• OC turystyczne - pokryje odszkodowanie za szkody wyrządzone podczas wyjazdu zagranicznego, np. gdy połamiesz kogoś na stoku narciarskim,
• OC w życiu prywatnymw ubezpieczeniu nieruchomości - poszkodowany otrzyma odszkodowanie, jeśli stanie się jej krzywda na terenie Twojej posiadłości. 

Wielu kierowców oburza się na myśl o tym, że muszą płacić za OC, a nic z tego nie mają. 

OC nie chroni Ciebie. OC chroni przed Tobą. 

Co obejmuje ubezpieczenie OC samochodu?

Ubezpieczenie OC dla posiadaczy pojazdów chroni przed roszczeniami ze strony poszkodowanych każdego, kto kieruje danym pojazdem w okresie trwania polisy. Inaczej mówiąc, sprawca kolizji czy wypadku drogowego poruszający się w momencie zdarzenia pojazdem, dla którego została wykupiona polisa OC, może liczyć, że wszelkie spowodowane przez niego szkody zrekompensuje osobom trzecim w jego imieniu ubezpieczyciel.

Istota ubezpieczenia OC wynika z art. 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Można tam przeczytać, że:

Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.

Podstawowa różnica między prawem polskim a niektórymi rozwiązaniami zagranicznymi jest taka, że w Polsce ubezpieczenie zawiera się na samochód, a nie na kierowcę. Nie oznacza to jednak, że właściciel pojazdu nie może mieć roszczeń w stosunku do kierowcy, np. z tytułu uszkodzenia użyczonego mu samochodu.

Przykład:  Pani Anna wyjeżdżając z drogi podporządkowanej, wymusiła pierwszeństwo. Poszkodowanemu kierowcy nic się nie stało, ale jego pojazd został poważnie uszkodzony – szkodę wyceniono na 12 300 zł. Ponieważ Pani Anna w chwili kolizji posiadała ubezpieczenie samochodu, odszkodowanie wypłacił ubezpieczyciel, z którym zawarła ona umowę. Kobieta straciła jedynie część przysługujących jej zniżek – gdy będzie kupować ubezpieczenie OC na następny rok, musi spodziewać się nieco wyższej składki.

Czym jest szkoda w OC i na co mogą liczyć poszkodowani?

Szkoda to według definicji zdarzenie, którego następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też jego utrata oraz zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Szkoda powstała w związku z ruchem pojazdu mechanicznego to nie tylko wypadki i kolizje – to także szkody powstałe podczas:

• wsiadania i wysiadania z pojazdu,
• załadunku i rozładunku pojazdu,
• zatrzymania lub postoju auta.

Ubezpieczeniem OC objęte jest zatem także np. uszkodzenie drzwiami karoserii drugiego pojazdu podczas wysiadania z samochodu na zatłoczonym parkingu. Oprócz tego ubezpieczyciel ma obowiązek pokryć z OC szkody spowodowane w sytuacji, gdy zaparkowany samochód spłonie. 

W przypadku szkód w mieniu wyróżnia się szkody częściowe i całkowite. Stwierdzenie przez zakład ubezpieczeń szkody częściowej oznacza, że zniszczenia są na tyle niewielkie, iż opłaca się je naprawiać. Z kolei orzeczenie szkody całkowitej równa się stwierdzeniu, że z ekonomicznego punktu widzenia auta nie opłaca się przywracać do stanu sprzed zdarzenia. 

Odpowiedzialność ubezpieczycieli jest limitowana do wysokości sumy gwarancyjnej. Zgodnie z art. 36 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych:
- w przypadku szkód na osobie: 5 210 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych,
- w przypadku szkód w mieniu: 1 050 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych.
Przeliczenia dokonuje się przy zastosowaniu średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody.

Z pojęciem szkody ściśle związane jest pojęcie rekompensaty. Na co mogą liczyć osoby poszkodowane w zdarzeniach drogowych? Inne świadczenia przysługują w razie uszkodzenia mienia, a inne w przypadku szkód osobowych.

1. Szkody w mieniu – świadczenia z OC

Wynikiem kolizji drogowej najczęściej są szkody w mieniu. Wytyczna 15. Komisji Nadzoru Finansowego mówi, że:

W przypadku wystąpienia szkody częściowej zakład ubezpieczeń powinien ustalić świadczenie z umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów w wartości, która zapewni uprawnionemu przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. 

Osoba poszkodowana ma prawo domagać się szeregu świadczeń, w tym przede wszystkim:

• naprawy pojazdu – firma ubezpieczeniowa może wypłacić należną kwotę (wariant kosztorysowy, gotówkowy) lub naprawić pojazd w warsztacie, z którym współpracuje (wariant warsztatowy, bezgotówkowy),
• pokrycia kosztów holowania po kolizji – jeżeli samochód jest niesprawny,
• pokrycia kosztów najmu samochodu zastępczego – na czas naprawy pojazdu,
• pokrycia kosztów przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego – takie badanie przeprowadza się, jeżeli w aucie zostały uszkodzone np. zasadnicze elementy konstrukcji nadwozia (art. 81 ustawy Prawo o ruchu drogowym),
• wyrównania za utratę wartości rynkowej pojazdu – mimo usunięcia uszkodzeń powypadkowy pojazd traci na wartości.

Jeżeli uszkodzony pojazd służył działalności zarobkowej, ubezpieczyciel będzie musiał także wypłacić odszkodowanie za stracony dochód. 

Firma ubezpieczeniowa ma 30 dni na wypłatę odszkodowania. Jeżeli zakład ubezpieczeń potrzebuje więcej czasu na ustalenie swojej odpowiedzialności, to musi poinformować o tym poszkodowanego oraz wypłacić mu bezsporną część odszkodowania. Pozostałą część ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić w terminie 14 dni od dnia, w którym wyjaśnienie wspomnianych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie.

2. Szkody osobowe – świadczenia z OC

Z ubezpieczenia OC poszkodowanym wypłacane jest także odszkodowanie za szkody osobowe. Poszkodowani mogą liczyć na:

• zwrot kosztów poniesionych na leczenie,
• zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne i psychiczne,
• odszkodowanie za utracone dochody,
• rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę na zwiększone potrzeby.

O wypłatę odszkodowania z OC sprawcy wypadku starać mogą się także najbliżsi poszkodowanego, jeżeli w konsekwencji zdarzenia poniósł on śmierć. Im również przysługuje szereg świadczeń, w tym:

• renta alimentacyjna,
• odszkodowanie za pogorszenie się sytuacji materialnej,
• zadośćuczynienie za ból i cierpienie,
• zwrot kosztów pogrzebu.

Analogicznie jak w przypadku szkód w mieniu, firma ubezpieczeniowa ma obowiązek wypłacić bezsporną część odszkodowania w ciągu 30 dni.

Za jakie szkody ubezpieczyciel nie odpowiada?

Mimo posiadania ubezpieczenia OC kierowca nie zawsze może liczyć na to, że firma ubezpieczeniowa pokryje spowodowane przez niego szkody. Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych rozróżnia dwie sytuacje – gdy ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody i gdy ma prawo dochodzić zwrotu wypłaconego odszkodowania (tzw. regres ubezpieczeniowy).

1. Szkody, za które ubezpieczyciel nie odpowiada

Art. 38 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych precyzuje, że ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody:

• polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego,
• wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu – wyjątkiem jest sytuacja, gdy odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz innego pojazdu mechanicznego niż ten, który przewozi te przedmioty,
• polegające na utracie gotówki, biżuterii czy papierów wartościowych,
• polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska.

Mimo że lista nie jest długa, to np. zanieczyszczenie środowiska może okazać się dla sprawcy bardzo kosztowne.

Z ubezpieczenia OC nie zostaną też pokryte szkody, jakich doznał sam sprawca. Przykładowo po kolizji z polisy OC nie mogą zostać zlikwidowane wgniecenia czy uszkodzenia w pojeździe, którym kierował sprawca. Do tego celu służy polisa AC. To dodatkowe ubezpieczenie, które kierowca może kupić w pakiecie z OC, korzystając np. z kalkulatora OC/AC Rankomat

Stefania Stuglik, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

2. Szkody, po likwidacji których ubezpieczycielowi przysługuje regres ubezpieczeniowy

Nawet gdy sprawca zdarzenia posiadał OC, w niektórych przypadkach firma ubezpieczeniowa może dochodzić od niego zwrotu wypłaconego odszkodowania. Taka sytuacja będzie miała miejsce, jeżeli kierujący:

• wyrządził szkodę umyślnie, w tym po spożyciu alkoholu lub środków odurzających,
• wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa,
• nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdem,
• zbiegł z miejsca zdarzenia.

Pamiętać należy przy tym, że OC jest ubezpieczeniem obowiązkowym i za brak polisy nakładane są wysokie kary finansowe.

Jak upewnić się, że sprawca kolizji ma aktualne ubezpieczenie OC? Warto wykazać się przezornością i pobrać aplikację mobilną UFG „Na wypadek”, która pozwala sprawdzić, czy sprawca posiadał w momencie zdarzenia polisę.

Inne narzędzia służące do weryfikacji ważności ubezpieczenia OC sprawcy zdarzenia dostępne są w serwisach:

• UFG – wystarczy przejść do sekcji „Sprawdź OC dla pojazdu” i podać numer rejestracyjny lub VIN pojazdu,
• Historiapojazdu.gov.pl – należy podać numer rejestracyjny, numer VIN i datę pierwszej rejestracji.

Jeżeli po kolizji czy wypadku okaże się, że sprawca nie ma ubezpieczenia OC, na miejsce zdarzenia należy wezwać policję. Dokumentacja sporządzona przez policjantów będzie niezbędna podczas likwidacji szkody.

Przykład: Po zakupie samochodu Pan Adam kontynuował polisę zbywcy i błędnie założył, że automatycznie się ona odnowi. W okresie, gdy pozostawał bez ochrony ubezpieczeniowej, spowodował kolizję drogową. Za szkodę wycenioną na 1250 zł musiał zapłacić z własnej kieszeni. Dodatkowo otrzymał wezwanie z UFG do zapłaty kary za brak OC – 2-dniowa przerwa w ubezpieczeniu kosztowała go 1120 zł.

Od kiedy i na jakim terytorium działa OC?

Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje zdarzenia powstałe na terytorium Polski, państw Unii Europejskiej oraz Chorwacji, Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Jeżeli zatem wybierasz się samochodem do któregoś z tych państw, nie masz obecnie obowiązku zawarcia odrębnego ubezpieczenia OC. Jego posiadania domniemywa się na podstawie polskich tablic rejestracyjnych.

Wyjeżdżając choćby do Albanii, Macedonii czy na Ukrainę, kierowca musi posiadać międzynarodowy certyfikat ubezpieczeniowy, czyli Zieloną Kartę. Z kolei by wjechać do Kosowa, konieczne będzie wykupienie tzw. ubezpieczenia granicznego – to państwo nie uznaje ani ubezpieczenia OC zakupionego na terenie Polski, ani Zielonej Karty.

Ile kosztuje OC na samochód? 

W I półroczu 2022 r. średnia składka za OC wyniosła 524 zł. Średnia cena obowiązkowego ubezpieczenia w województwach wyglądała tak:

Można jednak zapłacić mniej, tak jak kierowca z Niedzielisk w małopolskiem, któremu za Seata Leona z 2015 r. firma Uniqa zaproponowała tylko 266 zł za OC na cały rok. 

To 27-letni żonaty mężczyzna, ma jedno dziecko. Nigdy wcześniej nie kupował OC. Tym bardziej należy zwrócić uwagę na atrakcyjną składkę, którą otrzymał dzięki porównaniu w naszym kalkulatorze. Druga najtańsza oferta w zestawieniu jest już o 260 zł (czyli prawie dwa razy) droższa.